نسبت بدعت با نواندیشی دینی و فقهی

بدعت بمعنای وارد کردن آنچه که از دین نیست در قلمرو دین، امری ناپسندیده و حرام تلقی شده است، از طرف دیگر آدمیان چون از عقل، اختیار، خلاقیت برخوردارند، برای ارتقاء کیفیت زندگی، همواره اندیشه ها، ابزارها و روش های بهتری را برای رفع نیازهای اجتماعی، اقتصادی وارد زندگی می کنند و در نتیجه مقتضیات محیط اجتماع و زندگی در هر عصر و زمانی تغییر می کند و اندیشه ها، آداب و سنت های اجتماعی و سبک زندگی مومنان نیز از این تحولات تاثیر می پذیرد و زیست مومنانه ویژگی عصری پیدا می کند و سنت های جدید به تدریج در سنت های دینی رسوخ می یابد و سنت های دینی با بدعت ها می آمیزد. از این رو، در تاریخ اسلام، مواجهه مسلمین با مقتضیات عصر و زمان با احتیاط و حساسیت بوده است. چنانکه، برخی از خوارج بر این نظر بودند که باید به گونه دینداری عصر نبوی پایبند بود و هر نوع تفاوت با آن گونه دینداری بدعت محسوب می شود. و همچنین بعضی از سلفیه، عقاید و سنن دایر سه قرن نخستین را، عقاید و سنت‎ های دینی بشمار آورده و با هر امر مستحدثی به مبارزه برخاستند.غالب متکلمان و فقیهان با بکارگیری روش صحیح فهم نصوص مشتمل بر عقاید و احکام شرعی، در حقیقت با پیوند معرفت های جدید دینی با آموزه ها و تعالیم دینی، به اندیشه ها و بینش های نو، اصالت می بخشند، لذا نمی توان نواندیشی دینی و فقهی و نتایج حاصل از آن را بدعت تلقی کرد. در این نوشتار با جمع آوری اطلاعات با ابزار کتابخانه ای و بکارگیری روش تحقیق توصیفی و تحلیلی، مرزهای بدعت از نواندیشی دینی و فقهی بدست داده شده است و تنها آن دسته ها از نواندیشه ها که با تعالیم مسلم دینی که مورد اتفاق امت اسلامی است، مغایرت داشته باشد بدعت بشمار آمده است.