کاربرد سازوکارهای ترمیمی در جرائم پزشکی

مقاله حاضر، تلاشی جهت تبیین سازوکارهای عدالت ترمیمی و کاربرد آن در جرایم پزشکی می باشد. در این پژوهش با روش نمونه پژوهی، خلاهای موجود در سیستم رسمی مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته و انتظارات کنشگران این حوزه اعم از پزشک، بیمار و خانواده او و همچنین دستگاه عدالت کیفری بیان شده تا فاصله وضعیت موجود با آنچه ایده آل است، مشخص گردد.

نوع تحقیق، توصیفی تحلیلی بوده و برای جمع آوری اطلاعات از روش های کیفی مانند مطالعه پرونده های کیفری (نمونه پژوهی) و مصاحبه های عمیق با کنشگران مختلف این حوزه، از جمله پزشکان، بیماران، وکلا و قضات استفاده شده است.

در مراحل انجام پژوهش حاضر اعم از جمع آوری داده های میدانی، کدگذاری، ترجمه و بهره گیری از سایر پژوهش ها در ادبیات نظری، صداقت و امانتداری رعایت شده است.

مطابق با یافته های پژوهش، در فرآیند رسمی، اهداف کیفر در جرایم پزشکی محقق نمی گردد. فرآیند ترمیمی این فرصت را فراهم می آورد تا با رودرروشدن طرفین اختلاف، پزشک فرآیند پیش جنایی خود را مطرح نماید و بیمار نیز به بیان آلام خود پرداخته و بدین وسیله حس مسیولیت پذیری را در پزشک تقویت نماید. نهایتا با جبران حداکثری خسارات وارده به بیمار توسط پزشک، رضایت مندی در بزه دیده ایجاد گردد. این امر نه تنها رضایت طرفین اختلاف را به همراه دارد، پیشگیری از تکرار جرایم پزشکی، کاهش حجم پرونده ها و سرعت در رسیدگی را نیز در سیستم رسمی منتج می گردد.

درصورتی که اجرای عدالت را هدف اصلی دستگاه قضا بدانیم، این مهم در حوزه جرایم پزشکی از منظرهای گوناگون محل تردید قرار دارد. در رسیدگی به جرایم پزشکی از منظر بزه دیده با اشکالات متعدد مثل اطاله فرآیند رسیدگی، بی توجهی به خواست بزه دیده، در نظرنگرفتن تمام انواع خسارات وی و فقدان پاسخ مناسب، مواجه هستیم. مرتکب نیز اغلب در این حوزه احساس رضایت نداشته و خود را قربانی نظام عدالت کیفری تصور می کند، چه اینکه برخی پزشکان شکایات مکرر بیماران از ایشان را موجب و تهدیدی برای تعطیل این حرفه و تردید پزشکان در مداخلات حرفه ای مطرح می کنند، لذا نظام عدالت کیفری در این حوزه نیازمند بازنگری های جدی در عرصه های جرم انگاری، پاسخدهی و نحوه رسیدگی می باشد. به نظر می رسد گفتمان عدالت ترمیمی ظرفیت نسبتا جامعی برای تمام این کاستی ها در عرصه های مذکور داشته باشد.