نقد و طبقه بندی آرای منتقدان شعر و اندیشه شاملو

 آثار و اندیشه های شاملو، بعنوان شاعری نوپرداز و صاحب سبک و قالب در ادب فارسی معاصر، گستره نسبتا وسیعی را به خود اختصاص داده است و آشنایی با نقدهای صورت گرفته بر شعر و اندیشه ایشان، به علاقه مندان و اهالی نقد و پژوهش کمک میکند با بینش فراختر و نگرش اصولیتری در عرصه نقد گام بردارند. در این جستار مقالات دو دهه اخیر با موضوع نقد و تحلیل شعر و اندیشه شاملو که در مجلات علمی- پژوهشی بچاپ رسیده اند و نیز کتب شاخصی که به نقد و تحلیل شعر و اندیشه شاملو پرداخته اند، بررسی و طبقه بندی شده است. این طبقه بندی معلوم میکند که شعر شاملو از چه منظرهایی قابلیت پژوهش دارد و از چه نظرهایی مجهول مانده و مورد غفلت واقع شده است. جستار حاضر سعی کرده به این پرسش ، پاسخ دهد که بیشترین رویکرد منتقدان دو دهه اخیر به کدامیک از انواع نقد بوده است و علت فراوانی یا کمی انواع نقد صورت گرفته بر شعر و اندیشه شاملو چیست؟

 برای این منظور تعداد شصت وچهار مقاله علمی و پژوهشی چاپ شده در مجلات معتبر در دهه های هشتاد و نود و تعداد سی وهفت کتاب شاخص در حوزه نقد اشعار شاملو با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای بررسی شده است.

 در حوزه مقالات، میزان نقدهای دهه نود دوبرابر نقدهای صورت گرفته در دهه هشتاد است. از تعداد بیست ویک مقاله دهه هشتاد، هشت مقاله نقد بلاغی، چهار مقاله نقد واساختی و بقیه مقالات نقدهای اسطوره گرا، روانکاوانه و فمنیستی بوده است. در دهه نود، چهل وسه مقاله علمی پژوهشی به نقد شعر و اندیشه شاملو پرداخته اند که بیشترین میزان را بترتیب نقد تطبیقی، بلاغی، ساختگرا و خواننده محور بخود اختصاص داده است. در حوزه کتابهای انتقادی نیز بیشترین رویکردهای نقد که مورداستقبال صاحبنظران و محققان این حوزه قرار گرفته است عبارتند از: نقد تلفیقی (بسامد 27%)، نقد جامعه شناسی (بسامد 32-24%)، نقد ساختگرا (بسامد 92-18%)، نقد زیبایی شناسی (بسامد 22-16%).

 بسامد نقد تطبیقی، بلاغی، ساختارگرا و واساختی در نقدهای دو دهه اخیر نشان میدهد که منتقدان مطابق جدیدترین رویکردهای نقد در جهان و بر اساس نگاه تازه دنیای نقد پیش میروند. از طرفی جنبه های مدرن در شعر شاملو زیاد است و رتوریک شعر او غربی و نو است و با نظریه های ادبی نوین انطباق بیشتری دارد و سبب گرایش تصاعدی منتقدان به شعر ایشان شده است.