بررسی تطبیقی دیدگاه های امامیه و إباضیه در مفهوم امامت براساس متون تفسیری آنان؛ رویکردی تاریخی

مفهوم امامت از اساسی ترین مباحث قرآنی است که در بین همه فرق، از جمله امامیان و إباضیان مطرح می باشد. با این همه، این دو گروه در بیان مبانی و تعریف امامت و حدود اختیارات و مسیولیت های امام، یک سخن نیستند. نویسندگان این مقاله برآنند تا با مراجعه به منابع آنان به ویژه سه تفسیر مجمع البیان، المیزان و اطیب البیان از شیعه و سه تفسیر کتاب الله العزیز، تیسیر التفسیر و جواهر التفسیر از إباضیه، نخست سیر تاریخی و نوع دریافت و قرایت هر یک از نویسندگان این تفاسیر را درباره مفهوم امامت بیان کرده و سپس شباهت ها و تفاوت های آن ها را دراین باره تحلیل نمایند و به این سوال پاسخ دهند که: از بررسی آیات امامت و ولایت در قرآن کریم در تفاسیر امامیه و إباضیه، به چه نتایج و دست آوردهایی می رسیم؟ بررسی های به عمل آمده، نشان داد که إباضیان در تعریف و تبیین اصل امامت با شیعیان اختلاف دارند؛ اما در فروع موضوع، اشتراکاتی با آنان دارند. این دست آورد در نتیجه بررسی هفت مفهوم  «اولی الامر»، «ولایت»، «امامت»، «مودت»، «تبلیغ»، «إکمال» و «تطهیر» حاصل آمده که همگی در قرآن ذکر شده و در منابع تفسیری دو گروه مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش، بر اساس روش تحلیلی و با مراجعه به منابع اصلی تفسیری دو گروه و تطبیق آن ها با هم سامان داده شده است.