تبیین طرح و احیای مفاهیم دینی سیاسی در دعا و شعر امام سجاد (ع)

بعد از واقعه کربلا، امام علی بن الحسین (ع) تحت نظر و هدف سوء ظن امویان بود. از این رو، در نگاه اول به نظر می رسد امام با التزام به اصل تقیه، از مبارزه با طاغوت به کلی دست کشیده باشد، اما با دقت نظر در سیره ایشان روشن می شود که نه تنها آن حضرت در اوضاع تهدید و سرکوب، از مبارزه با حاکمیت متغلب امویان دست برنداشت، بلکه باید از ایشان به عنوان «باعث الإسلام من جدید» نام برد. بر این اساس، دو پرسش بایسته تامل است: امام سجاد (ع) پس از بازگشت از اسارت و اقامت در مدینه، از چه روشی برای مبارزه علیه امویان سود جست؟امام سجاد (ع) در پی طرح و احیای کدام مفاهیم دینی و سیاسی بوده است؟ یافته های این مقاله بر اساس شیوه توصیفی تحلیلی حاکی است که امام پس از پایان اسارت و اقامت در مدینه برای مبارزه ضد امویان، در پوشش تقیه، روش دعا و شعر را برگزید و کوشید مسایل دینی و سیاسی خاصی همچون معادگرایی، امامت و رسالت امام، منزلت امام، غصب خلافت، ابلاغ پیام کربلا و اضطرار خویش را طرح و بازتولید کند. امام کوشید از رهگذر مبارزه منفی، یعنی بیدار کردن مردم و اهتمام بر رسوایی باطل، حقیقت را نمایان سازد.