مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ در محیط با استفاده از روش بای پلات GGE برای عملکرد دانه در کنجد

کنجد یکی از گیاهان مهم روغنی، صنعتی و دارویی است که به خصوص در سالیان اخیر بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و در سطح وسیعی از مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر مورد کشت قرار می گیرد. در تحقیق حاضر تعداد 15 ژنوتیپ کنجد به منظور شناسایی ژنوتیپ های برتر از نظر عملکرد و پایداری در چهار منطقه شامل اراک، بیرجند، کرج و شیراز طی دو سال مورد بررسی قرار گرفتند در تجزیه واریانس مرکب اثرات مستقیم مکان و ژنوتیپ و همچنین اثر متقابل ژنوتیپ × مکان غیرمعنی دار ارزیابی شدند. دو مولفه اصلی اول و دوم در تجزیه بای پلات به ترتیب 06/84 و 40/8 (مجموع 46/92) درصد از تغییرات ناشی از تاثیر محیط بر روی ژنوتیپ ها را توجیه نمودند. بر اساس نمودارهای ترسیم شده، از نظر عملکرد دانه ژنوتیپ ها در محیط های اراک، بیرجند و شیراز دارای همبستگی بالایی با یکدیگر بودند. ژنوتیپ های برتر در مکان های اراک، بیرجند و شیراز به ترتیب داراب 14، صفی آباد 1، محلی اهواز و محلی اصفهان بودند. همچنین در محیط کرج ژنوتیپ های محلی فارس، محلی خنداب و داراب 1 برتر ارزیابی شدند. در مجموع برترین ژنوتیپ ها از لحاظ عملکرد و پایداری بالا دو ژنوتیپ صفی آباد 1 و محلی خنداب بودند. در مقابل دو ژنوتیپ TS-3 و Yellow White علاوه بر عملکرد پایین، بیشترین تاثیر را از محیط خود پذیرفته بودند. ژنوتیپ ها در محیط شیراز حداقل تاثیر و در محیط بیرجند حداکثر تاثیرپذیری از محیط را داشتند. مناطق مورد بررسی این آزمایش به دو ابر محیط اراک، بیرجند و شیراز و ابر محیط کرج تقسیم شدند.