کتاب «القانون الصغیر» در علم طب و نویسنده آن!

 در لا به ‌لای متون طب سنتی موجود در کتابخانه‌ها، چندین نسخه خطی با ساختار و متن یکسان و مشابه مربوط به یک اثر یافت می‌شود. دو نسخه از این نسخ، تحت عناوین «الکافی فی الطب» و «الکفایه فی علم الطب» که به اختصار «الکفایه» نیز به آن گفته شده، در منابع متقدم از آن به «القانون الصغیر» نیز نام برده شده و به «ابن مندویه» نسبت داده شده است. نسخه‌های دیگری نیز از این اثر تحت عنوان «القانون الصغیر» وجود دارد که به «ابن سینا» نسبت داده شده است و این بعید به نظر می‌رسد که نسخه کاملا شبیه به هم، متعلق به دو نویسنده باشد، لذا ضروری می‌نماید تا موضوع بررسی گردد و مشخص شود که نویسنده اثر، چه کسی است.

 این مقاله، با شیوه تحلیلی توصیفی، درصدد تبیین حقیقت امر است که نویسنده این نسخه‌ها «ابن مندویه» است یا «ابن سینا» یا هر یک کتابی جداگانه و متعلق به یکی از این دو نویسنده است.

ملاحظات اخلاقی:

 در پژوهش حاضر جنبه‌های اخلاقی مطالعه کتابخانه‌ای شامل اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.

یافته‌ها: 

در مستندات تاریخی، نوعی دوگانگی به ‌چشم می‌خورد و به طور کلی، «القانون الصغیر» در آثار متقدم به ابن مندویه و در آثار متاخر به ابن سینا نسبت داده شده است. شباهت و تطابق نسخه‌ها در بررسی ساختاری و محتوایی به قدری است که نمی‌توان هر یک را کتابی جداگانه دانست، بلکه همگی یک کتاب با عناوین مختلف و متعلق به یک نویسنده است. در برخی مسایل میان آرای ابن سینا، چنانچه در مصنفات او ملاحظه می‌شود با آنچه در نسخه‌های مورد پژوهش آمده اختلاف یا تناقض وجود دارد.

نتیجه‌گیری: 

بررسی‌ مستندات تاریخی، تحلیل محتوایی و ساختاری متن، نشانگر آن است که کتاب «الکافی فی الطب» یا «الکفایه» متعلق به «ابن مندویه» است که با توجه به دو ویژگی جامع و کامل‌بودن و حجم اندک آن، به «القانون الصغیر» در مقابل «القانون فی الطب» ابن سینا که به شکل گسترده به مطالب طب پرداخته، معروف شده است. این نامگذاری در گذر زمان موجب شده تا این خلط پیش آید که همان قانون ابن سینا است که وی به صورت مختصر آن را نگاشته است.