تغییر تنوع گونه ای و بانک بذر خاک تحت تاثیر قرق و چرای دام در جنگل های مخروبه زاگرس میانی

چرای بی رویه، رعایت نکردن تعادل دام و مرتع و ورود زودهنگام دام به جنگل ها و مراتع از عوامل اصلی تخریب جنگل ها و مراتع هستند که موجب تغییرات در ترکیب، ساختار و تنوع گونه ای می شوند. در این مطالعه  تغییرات در ترکیب، ساختار و تنوع گونه ای تحت تاثیر قرق و شدت های مختلف چرای دام یک سال پس از چرای دام در جنگل های مخروبه سرخلج کنگاور و در سه منطقه قرق، منطقه تحت چرای متوسط و شدید بررسی شد.

نمونه برداری از پوشش گیاهی  (علفی و درختچه ایی و درختی) در مسیر ترانسکت های 100 متری با 90 پلات دو مترمربعی به روش براون-بلانکه با ثبت درصد تاج پوشش گونه های گیاهی انجام شد. با توجه به ییلاقی بودن منطقه، نمونه گیری بانک بذر در آذرماه 1398 و پیش از آغاز رویش بذرهای موجود در خاک انجام گرفت. پس از بازدید  از مراتع مشجر سرخلج، سه منطقه با قابلیت تفکیکی که تمام خصوصیات و شرایط بوم شناختی مثل توپوگرافی (شیب، جهت، ارتفاع)، نوع خاک و مقدار بارندگی شبیه به هم بوده و تنها در فاکتور شدت چرا با هم اختلاف داشتند، مشخص گردید.  فاصله مناطق مورد مطالعه از  یکدیگر 500 متر بود. این مناطق سپس تحت شرایط چرای دام متوسط و شدید قرار گرفتند و قسمتی هم بدون چرا به عنوان شاهد در نظر گرفته شد، نمونه برداری از بانک بذر خاک در هر  پلات در دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی متری در مناطق مورد مطالعه انجام گرفت. ترکیب و مقدار بانک بذر نیز  به روش جوانه زنی در گلخانه تعیین گردید.

نتایج نشان داد چرای متوسط و شدید دام باعث تغییر نوع گونه ای در منطقه گردیده به طوری که با افزایش شدت چرا، گونه های کریپتوفیت و تروفیت کاهش داشته و گونه های همی کریپتوفیت، فانروفیت و کامفیت در منطقه افزایش یافت. همچنین شاخص های تنوع پوشش گیاهی و بانک بذر در منطقه چرای شدید نسبت به منطقه قرق به شدت کمتر بود در حالی که شاخص های تنوع زیستی در منطقه چرای متوسط نسبت به چرای شدید از مقادیر بالاتری برخوردار بودند.

نتایج این تحقیق نشان داد که عملیات قرق یک ساله می تواند باعث افزایش تنوع پوشش گیاهی گردد و در صورت عدم امکان قرق به دلیل نیاز مبرم دامداران و مرتعداران روستایی و عشایری به علوفه مراتع و غیر ممکن بودن قرق مرتع در عرصه های خیلی وسیع، چرای سبک می تواند از اولویت بیشتری برخوردار باشد.