ارتباط گستره های آتش سوزی با ویژگی های فیزیوگرافی در ناحیه رویشی زاگرس مرکزی، استان کرمانشاه

آتش ‍ سوزی جنگل ها و مراتع به عنوان یکی از چالش های اصلی مدیریت منابع طبیعی محسوب می شود به طوری که هر ساله خسارات زیادی را به این اکوسیستم های طبیعی وارد می کند. اگرچه منشاء اکثر آتش سوزی های عرصه های طبیعی در ناحیه رویشی زاگرس عامل انسانی است ولی، عوامل محیطی نقش کلیدی در گسترش آنها و مساحت سوختگی بازی می کند. بنابراین هدف از این مطالعه بررسی و تعیین ارتباط بین اشکال مختلف فیزیوگرافی شامل شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا با گستره های آتش سوزی در بازه زمانی 2001 تا 2018 با استفاده از داده های سنجنده MODIS بود.

مواد و روش ها: 

داده های مربوط به گستره های آتش سوزی از سال 2001 تا 2018 با اندازه تفکیک مکانی 500 متر دریافت گردید که دربردارنده اطلاعات زمانی و مکانی آتش سوزی ها بودند. سپس نقشه های شیب (پنج طبقه)، ارتفاع از سطح دریا (شش طبقه) و جهت شیب (پنج طبقه) با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی 90 متری برای کل منطقه مورد مطالعه تهیه گردید. از آزمون کولموگروف- سمیرنوف برای بررسی نرمال بودن توزیع داده ها در هر یک از طبقات فیزیوگرافی استفاده شد. با توجه به نرمال نبودن توزیع داده ها، برای بررسی معنی دار بودن وجود اختلاف آماری بین میانه مساحت گستره های آتش سوزی در طبقات مختلف اشکال فیزیوگرافی از آزمون های ناپارامتریک شامل آزمون کروسکال والیس و آزمون من-ویتنی یو استفاده شد. همچنین به منظور حذف تاثیر اندازه مساحت طبقه فیزیوگرافی بر مساحت گستره آتش سوزی، شاخص آتش سوزی ویژه در هر طبقه فیزیوگرافی و به تفکیک نوع پوشش گیاهی محاسبه شد. بدین منظور با استفاده از همپوشانی لایه های مربوطه، نسبت مساحت آتش سوزی در هر طبقه از عوامل فیزیوگرافی به مساحت آن طبقه و به تفکیک نوع پوشش گیاهی(جنگلی یا مرتعی) محاسبه شد.  

یافته ها: 

نتایج بدست آمده نشان داد که هرچه مساحت طبقه فیزیوگرافی بیشتر باشد، میانه گستره های آتش سوزی نیز در آنها بیشتر است. ولی نتایج مربوط به شاخص آتش سوزی ویژه (نسبت مساحت آتش سوزی به مساحت طبقه) نشان داد که جهت شرقی و طبقه ارتفاعی 1000-500 متر در هر دو نوع پوشش گیاهی جنگلی و مرتعی دارای بیشترین مقدار آتش سوزی ویژه بودند. علاوه بر آن، بر اساس عامل شیب، طبقه بیش از 80 درصد در جنگل و طبقه 30-15 درصد در مرتع بیشترین مقدار آتش سوزی ویژه را داشتند. از آنجا که شاخص آتش سوزی ویژه، بستگی به مساحت طبقات فیزیوگرافی ندارد، می تواند پتانسیل طبیعی هر طبقه از عوامل فیزیوگرافی در گسترش آتش سوزی را نشان دهد.

نتیجه گیری: 

نتیجه گیری شد که در نظر گرفتن "آتش سوزی ویژه" در مقایسه با مساحت آتش سوزی، شاخص مناسب تری برای بررسی اثر عوامل فیزیوگرافی بر گسترش آتش سوزی ها است.