بررسی تنوع ژنتیکی و بیوشیمیایی شش توده ریحان Ocimum basilicum L

موفقیت بهنژادگران گیاهی به میزان تنوع ژنتیکی موجود در گیاهان و خویشاوندان وحشی آن ها بستگی دارد. آگاهی از فاصله و خویشاوندی ژنتیکی امکان سازماندهی ذخایر ارثی، نمونه برداری موثر از ژنوتیپ ها و استفاده بهتر از تنوع را فراهم می کند. این تحقیق به منظور بررسی تنوع ژنتیکی شش توده ریحان (L. Ocimum basilicum) و نیز ارزیابی پاسخ بیوشیمیایی آن ها به شرایط کم آبیاری و تراکم در گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان طی آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. توده های ریحان (شامل توده افغانی سبز، قایمیه بنفش، قهجاورستان سبز، اردستان سبز، مبارکه سبز و مهیار بنفش) با دو تراکم 6/6 و 20 بوته در متر مربع، به صورت جوی و پشته هایی به فواصل cm 50 کشت شدند. بذرهای این توده ها بر روی پشته هایی به فاصله ی cm 30 (در تراکم 6/6 بوته در متر مربع) و cm 10 (در تراکم 20 بوته در متر مربع) قرار گرفتند. آبیاری به صورت قطره ای با استفاده از تشتک تبخیر و در قالب سه تیمار 60 ،80 و100 درصد ظرفیت زراعی انجام شد، همچنین در این آزمایش 12 جفت آغازگر AFLP جهت بررسی تنوع ژنتیکی مورد استفاده قرار گرفتند. براساس نتایج بدست آمده در تمام شرایط آبیاری توده افغان بالاترین درصد اسانس را نشان داد. در بین توده های مورد مطالعه بالاترین میزان کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز به ترتیب با مقادیر 62/0، 44/0 و 53/0 میکرومول بر دقیقه بر گرم وزن تر) به توده قهجاورستان و بالاترین مقادیر کلروفیل a وb  (49/1 و 76/0 میلی گرم بر گرم وزن تر) به توده مبارکه اختصاص داشت. در رابطه با تنش کم آبی مشخص شد که اعمال تیمارهای 80 و 60 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب منجر به افزایش 4 و 19 درصدی کاتالاز، 6 و 22 درصدی پراکسیداز و 5 و 20 درصدی سوپراکسید دیسموتاز گردید. به‏طور کلی توده افغان بالاترین میزان تحمل به تنش را نشان داد. براساس تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از AFLP هر آغازگر به طور میانگین تولید 51/10 باند چندشکل کرد و آغازگر11 بیشترین تولید باند را در بین آغازگرها به خود اختصاص داد. ارزیابی ماتریس شباهت بیانگر بیشترین تشابه ژنتیکی بین توده های مبارکه و اردستان به میزان 99/0 بود و کمترین تشابه ژنتیکی مربوط به توده های اردستان و مهیار بود که به میزان 71/0 بدست آمد. بطورکلی براساس نتایج بدست آمده، از توده هایی با کمترین تشابه ژنتیکی (اردستان و مهیار) می توان در برنامه های اصلاحی به عنوان والد استفاده کرد که منجر به ایجاد نتاج با تنوع ژنتیکی بالاتر می شود. همچنین توده افغان می تواند در برنامه های اصلاحی مقاوم به تنش به عنوال والد مطلوب لحاظ گردد.