تحلیل «شرط با هدف استحکام معاملات» و مقایسه آن با خیار شرط بدون مدت در نظام فقه معاملات و حقوق ایران

یکی از شروطی که در خصوص ماهیت آن اختلاف‌نظر وجود دارد آن است که پرداخت وجه التزام مشروط به عباراتی مانند پشیمان شدن یا عدول از قرارداد می‌شود. مانند این که در قرارداد شرط می‌شود «چنانچه هرکدام از طرفین پشیمان شود، به طرف مقابل مبلغ معینی خسارت پرداخت کند». چنین عباراتی گمراه‌کننده بوده و این تصور را ایجاد می‌کند که گویا ماهیت آن، «خیار شرط بدون مدت» است، لکن می‌توان از این پندار ناصواب، دست شست؛ زیرا آنچه کاشفیت از اراده طرفین دارد، «تضمین وفای به عهد طرف مقابل» است که در رویه قضایی ما، به «شرط با هدف استحکام معاملات» شهرت یافته است؛ البته شرطی با عنوان «شرط با هدف استحکام»، در قراردادها قید نمی‌شود، بلکه در تحلیل شرایط مندرج در قرارداد می‌توان گفت باید بین ماهیت شرط قراردادی و هدف از آن تمایز قایل شد. نتایج حاصل از نوشتار حاضر حاکی از آن است که می‌توان در این زمینه از ظرفیت آرای وحدت رویه که از سوی دیوان عالی کشور صادر می‌شود، بهره برد یا به اصلاح ماده 401 قانون مدنی مبادرت کرد.