تحلیلی بر ساختار اجتماعی در پیکره بندی فضایی خانه های سنتی شوشتر با استفاده ‏از تکنیک نحو فضا

فضا جوهر طراحی معماری است. در معماری مسکن سنتی ایرانی توجه به ساختار اجتماعی در طراحی این بناها زمینه مناسبی را برای سازمان دهی اجتماعی ایجاد می کند. این خانه ها که بر اساس نیازهای روحی و روانی و اجتماعی فرهنگی ایرانیان طراحی شده اند می توانند الگویی برای دستیابی به یک مدل مناسب برای مسکن امروز باشند. فضا و شاکله کلی این خانه ها، قبل از ورود به ساختمان اصلی، حیاط و ورودی فضای متفاوتی را برای شخص ایجاد می کند تکنیک نحو فضا به تعریف محیط های ساخته شده، مدل های فضایی و پیکره بندی فضایی در مقیاس های مختلف و بررسی تعامل آن ها با ساختار اجتماعی استفاده می شود. این مطالعه با هدف تجزیه وتحلیل سازمان فضایی خانه های سنتی شوشتر با استفاده از روش نحو فضا و آشکارسازی تاثیر روابط اجتماعی در معماری فضاهای این خانه ها مانند ایجاد حریم ها، درجه خصوصی و عمومی بودن فضاها می باشد. نحو فضا به تعریف محیط های ساخته شده، مدل های فضایی و پیکره بندی فضایی در مقیاس های مختلف و بررسی تعامل آن ها با ساختار اجتماعی استفاده می شود. این مطالعه باهدف تجزیه وتحلیل سازمان فضایی خانه های سنتی شوشتر با استفاده از روش نحو فضا و آشکارسازی تاثیر روابط اجتماعی در معماری فضاهای این خانه ها مانند ایجاد حریم ها، درجه خصوصی و عمومی بودن فضاها می باشد. سوال اصلی این پژوهش به ویژگی های شاخص ساختار فرهنگی اجتماعی پیکره بندی فضایی در خانه های سنتی شوشتر می پردازد. روش تحقیق به صورت ترکیبی از کمی و کیفی باهدف اکتشاف، تحلیل و با استفاده از برداشت و مطالعات میدانی نقشه های خانه ها به دست آمده و در مرحله بعد با انتخاب 8 پلان از نمونه های برجسته و واجد ارزش های معماری در نرم افزار اسپیس سینتکس و ای گراف تحلیل شد تا پیوندهای علی بین عوامل فرهنگی و اجتماعی و طراحی معماری را روشن سازد. نتایج نشان می دهد که فضاهای تودرتو با ورودی های متعدد برای هر فضا، عمق پذیری و اتصال پذیری فضاها، گسترش میدان های بصری در فضاهایی چون حیاط مرکزی با اطراف، این خانه ها را قادر می سازد تا پیکره بندی فضایی منسجمی را ایجاد و این فضاها را به توانمندترین بخش های معماری این خانه ها برای گردهمایی اعضای خانواده تبدیل کند. همچنین با میدان های بصری پیوسته به حریم خصوصی خانواده اهمیت بیشتری داده می شود که این امر با استفاده از متغیرهای طراحی معماری مانند درها، بر اساس ساختار اجتماعی خانواده ها ایجاد شده است.