سیر تحول طنز مطبوعاتی در یکصد سال اخیر ایران از دیدگاه ادبی (مطالعه موردی: نسیم شمال، توفیق و گل آقا)

 طنز از انواع فرعی ادبیات و زاده اعتراض است و بیگمان یکی از عرصه های مهم بروز و جلوه طنز در دوره معاصر، مطبوعات بوده اند. طبق نظر طنزپردازان، مهمترین کارکرد طنز مطبوعاتی، انتقادی و ژورنالیستی بودن آن است و طنز مطبوعاتی بدلیل این ماهیت، بشکل مستقیم با دستگاه های صاحب‌قدرت گره خورده است. در این پژوهش، سه نشریه برجسته نسیم شمال، توفیق، و گل‌آقا از سه دوره مشروطه، پهلوی و انقلاب اسلامی بعنوان نمونه انتخاب شده و از منظر ادبی مورد بررسی قرار گرفته است.

 روش گردآوری داده ها در این پژوهش، کتابخانه ای و براساس یادداشت‌برداری است و تحلیل داده ها بصورت توصیفی انجام شده است. بر این مبنا در آغاز کتابهای مهم در زمینه طنزپردازی در ایران مطالعه و یادداشت‌برداری شده و سپس مطبوعات موردنظر مطالعه شده اند و به تجزیه و تحلیل داده ها برمبنای استخراج آرایه های ادبی و فنون بلاغی پرداخته شده است.

 انتقادهای سیاسی و اقتصادی پایه اصلی طنز این مطبوعات است. اخبار روز در حوزه های مختلف، دقت در روند زندگی اجتماعی، ارتباطات میان افراد جامعه از مهمترین منابع مهم سوژه یابی برای طنزپزدازان این سه نشریه است.

 آیرونی و طعنه، کنایه و ارسال‌المثل، تشبیه، استعاره و نقیضه گویی پرکاربردترین شگردهای بلاغی در این متون هستند. زبان در این نشریات ساده بوده و نسیم شمال بعلت تقدم زمانی آن و وجه شاعری سید اشرف‌الدین دارای زبانی به نسبت رسمیتر و ادیبانه تر است.