اسپ دریایی در داستان های پهلوانی

یکی از پر ظهورترین بن مایه های داستانی مربوط به «اسپ»، مضمون «اسپ دریایی» است. بدین معنی که در اساطیر و روایات اقوام گوناگون اسپانی دیده می شوند که یا خود مستقیما از آب (دریا و رود) بیرون آمده اند و یا کره نریانی هستند که از آب در آمده و با مادیان معمولی گشنی کرده اند. شواهد داستانی این بن مایه در روایات و باورهای ایرانی، اسلامی، ارمنی، کردی، آذربایجانی، ترکی، مغولی و نواحی ختلان، تخارستان، اورفه و پیرامون رود جیحون وجود دارد. غیر از روایات اسلامی در اساطیر و معتقدات ملل بررسی شده در این یادداشت، ریشه ی اساطیری یا الگوی آشکار و مسلمی برای این مایه ی داستانی به نظر نمی رسد و فقط می توان به برخی قراین و ارتباط هایی میان اسپ و آب رسید، اما از منظر یک اعتقاد عام بشری شاید بشود اهمیت اسپ دریایی را با نقش آب در موضوع آفرینش مرتبط دانست.