سنجش تعادل و توازن های منطقه ای با به کارگیری ارزش خدمات اکوسیستمی و پایش فضایی مراکز گراویتی

تصمیمات مدیریتی سرزمین و به تبع آن تغییرات کاربری و پوشش اراضی طی چند دهه اخیر در ناحیه رویشی زاگرسی بر ارزش خدمات اکوسیستمی و توزیع مکانی آن ها اثرگذار بوده است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات تصمیمات مکانی سرزمین بر شاخص های فضایی تعادل و توازن ارزش خدمات اکوسیستمی در بازه زمانی 30 ساله (2020-1990) در استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شد. به منظور انجام این پژوهش طبقات کاربری و پوشش اراضی با روش پردازش شی گرا از تصاویر ماهواره های لندست و سنتینل استخراج شد. سپس ارزش اقتصادی خدمات اکوسیستم با روش انتقال منافع برآورد شد و عدم قطعیت آن با روش تحلیل شاخص حساسیت مورد سنجش قرار گرفت. در نهایت تغییرات تعادل و توازن فضایی ارزش خدمات اکوسیستمی با ایجاد شبکه های یک کیلومتری، توسعه شاخص گراویتی و تحلیل آمار فضایی مورد پایش قرار گرفت. بر اساس نتایج، افزایش مساحت مناطق انسان ساخت و اراضی کشاورزی به ترتیب با 9/8 و 6/3 درصد در بازه زمانی 30 ساله، کاهش سه درصدی ارزش کل خدمات اکوسیستمی از 152/6هزار میلیارد تومان در سال 1990 به 148/5هزار میلیارد تومان در سال 2020 را به دنبال داشته است. از آنجا که نتایج شاخص حساسیت پایین را نشان داد، مدل سازی قابل اعتماد، دقیق و انعطاف پذیر با عدم قطعیت کم است. همچنین تحلیل فضایی لکه های داغ کاهش دو درصدی مناطق با پتانسیل بالای عرضه خدمات اکوسیستمی را نشان می دهد. طبق نتایج تغییر مرکز گراویتی (مرکز ثقل، جاذبه یا گرانش) ارزش کل خدمات اکوسیستمی در طول30 سال مشهود است به نحوی که مرکز گراویتی 400 متر به سمت جنوب غربی جابجا شده است که با ایجاد عدم توازن در ارزش کل خدمات اکوسیستمی ناشی از مداخله شدید انسانی، خسارتی معادل با 4/1 هزار میلیارد تومان را به همراه داشته است. نتایج پژوهش گواه این امر است که با احیاء جنگل های زاگرسی در مناطق جنوبی و شرقی استان و با افزایش ارزش خدمات اکوسیستمی به میزان 87 میلیارد تومان می توان زمینه بازگشت تعادل و توازن فضایی ارزش خدمات اکوسیستمی را به استان کهگیلویه و بویراحمد فراهم نمود.