تداوم و تحول جای نام «کیچ و مکران» در منابع تاریخی و جغرافیایی قرن 7 تا 12 ه.ق: با تاکید بر منابع دوره صفوی

براساس گزارش منابع تاریخی و جغرافیایی، ایالت مکران در جنوب شرق ایران، گستره پهناوری داشت که از شمال تا سیستان، از غرب تا کرمان، از جنوب با دریا، از شرق با حوزه سند پیوند می یافت. گستردگی منطقه مکران در جنوب شرق ایران و پیوند با دریا و همچنین موقعیت مرزی آن با همسایگان شرقی و جنوبی ایران، زمینه ایجاد و توسعه شهرها و آبادی های متعددی را در مکران فراهم آورد. یکی از شهرهای تاریخی مکران که از منظر سیاسی و همچنین موقعیت ارتباطی، اهمیت و اعتبار داشت، شهر کیچ در مرکز ایالت بود. به اقتباس از نام همین شهر، در بسیاری از متون تاریخی و جغرافیایی قرن هفتم تا دوازدهم، به ویژه در منابع دوره صفوی، جای نامی با عنوان «کیچ و مکران» در جغرافیای ذهنی مورخان و جغرافی نویسان شکل گرفت. بر همین اساس، چگونگی تداوم و تحول این جای نام در منابع تاریخی و جغرافیایی، مسیله پژوهش پیش رو را شکل داده است. بازتاب مکرر جای نام «کیچ و مکران» در منابع تاریخی و جغرافیایی قرن 7 تا 12، به ویژه منابع دوره صفوی، این سوال را مطرح می سازد که جای نام «کیچ و مکران» بر چه گستره جغرافیایی اطلاق شده و بار معنایی آن چگونه در منابع تاریخی و جغرافیایی تداوم و تحول پیدا کرده است؟ مقاله پیش رو با روش توصیف داده های تاریخی و جغرافیایی و سپس تحلیل آنان از راه تطبیق و مقایسه داده های موجود در متون تاریخی، به خصوص نسخه های خطی، متون جغرافیایی، نقشه های تاریخی، سفرنامه ها و همچنین چند نمونه مصاحبه با آگاهان محلی، سامان یافته است. دستاورد این مقاله نشان می دهد که اهمیت سیاسی و ارتباطی شهر کیچ در سده های نخستین تا میانه اسلامی، این زمینه را فراهم ساخت که برای نخستین بار در گزارش های رسمی منابع تاریخی و جغرافیایی قرن 7 و 8، بین نام آن با نام مکران پیوند ایجاد شود و از جای نام «کیچ و مکران» به مثابه نام دیگر ایالت مکران یاد شود. به اقتباس از این گزارش های رسمی، استفاده از جای نام «کیچ و مکران» به مثابه نام دیگر ایالت مکران، نه تنها در منابع قرون بعدی تداوم یافت، بلکه در دوره صفوی در کنار این تداوم، تحولی نیز صورت گرفت که بر مبنای آن، این جای نام به مثابه نام دیگر شهر کیچ شناخته شد.