دهقانان در دوران انتقال

دهقانان به عنوان طبقه ای از اشراف و نجبای اواخر دولت ساسانی، هسته و پایه ی ملت ایران در این دوران را تشکیل می دادند و در قرون نخستین اسلامی نیز از بعضی جهات دارای اهمیت بودند. در واقع، آنان طبقه ی اشرافی بودند که پس از سقوط دولت ساسانی توانستند ادامه ی حیات داده و میراث کهن ایران زمین را به نسل های بعد انتقال دهند. در این تحول و تغییر موقعیت، دهقانان چندین نقش کلیدی را ایفا نمودند، از جمله اینکه آنان به عنوان میانجی های دولت ساسانی و رعایای ایشان، در دوره ی اسلامی نیز همین نقش را ایفا نمودندو خود از عوامل تسهیل فتح سواد ایران و حکومت داری اعراب بودند. آنان پس از فروپاشی دولت ساسانی، راویان داستان ها و حماسه ی ملی شاهان و قهرمانان اسطوره ای ایران زمین شدند، که فردوسی و سایر مورخان اسلامی از آن ها یاد کرده اند. از طرف دیگر، دهقانان پس از فتوحات اسلامی توانستند در سایه ی تخصص و تجربه شان در اداره ی امور محلی و آشناییشان با رعایا و کشاورزان، نقش گردانندگان واقعی حکومت های نخستین اسلامی را بازی کنند و فاتحان نیز اداره ی امور محلی و اراضی فتح شده را به آنها سپردند.