تحلیل بصری چگونگی شخصیت سازی قهرمان در نگارگری شاهنامه طهماسبی

ادبیات را می‌توان مهم‌ترین منبع الهام نگارگران ایرانی دانست. شاهنامه نیز نزد ایرانیان جایگاهی والا دارد که آثار نگارگری بی‌شماری که با مضمون داستان‌های شاهنامه خلق شده‌اند، خود گواه این توجه هستند و از همین‌رو، تاثیر ادبیات بر هنر به‌خصوص نگارگری قابل انکار نیست. از طرفی، حاکمان ایرانی در دوره‌های مختلف نسبت به تهیه نسخه‌های مصور از شاهنامه تمایل داشتند و در مسیر تهیه این اثر حامی هنرمندان بودند. شاهنامه طهماسبی به‌سفارش و با حمایت شاه اسماعیل پدید آمد و به‌دلیل کثرت تعداد نقاشی‌ها، نسبت به‌سایر نسخه‌ها برتری پیدا کرد. شخصیت‌های قهرمان در شاهنامه به‌سبب خلق نیکو و عموما زور بازویشان شناخته می‌شوند. اما این شخصیت‌ها تنها در ادبیات خلق شده و در نهایت، به آثار نگارگری راه می‌یابند و شناخت از آن‌ها بسیار سطحی است. از این‌رو، در این پژوهش، مسیله اصلی، تحلیل بصری چگونگی شخصیت‌سازی قهرمان در نگارگری شاهنامه طهماسبی است. این پژوهش با تمرکز بر آثار شاهنامه طهماسبی به‌مطالعه خصوصیت‌های بصری شخصیت‌های قهرمان خواهد پرداخت تا به الگویی برای طراحی یک شخصیت با ویژگی‌های ایرانی دست یابد و مورد پژوهشی نیز چهار نگاره از شاهنامه طهماسبی است. پژوهش حاضر با رویکرد واقع‌گرایانه و به‌شیوه کیفی به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته است و برای گردآوری داده‌ها از روش کتابخانه‌ای و ابزار فیش‌برداری استفاده شده است. پژوهش از لحاظ ماهیت نیز کاربردی به‌شمار می‌آید. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در آثار شاهنامه طهماسبی، شخصیت قهرمان در نهایت سادگی و بدون پیچیدگی خاصی به‌نمایش درمی‌آید. از سایرین متمایز نبوده و حتی بزرگ‌تر یا برجسته‌تر از دیگر افراد نیستند. آرامش چهره، رعایت تناسب اندام‌ها، استواری و ایستایی بدن، چشم‌های ریز و صورت کوچک برخی از ویژگی‌های ظاهری ایشان است. این ویژگی‌های ظاهری تجسم عینی ویژگی‌هایی هستند که فردوسی در متن اصلی به شخصیت‌های خود بخشیده است که نشان از وفاداری نگارگران به متن اصلی دارد.