نمادشناسی نقش نیلوفر بر بدنه پلکان شرقی آپادانا

یکی از شاخص ترین نمادهای گیاهی و باستانی، گل نیلوفر است که یکی از نمادهای مشهور پیش از اسلام و پس از اسلام نیز به شمار می‌رود. در ادیان گوناگون، آفرینش خدایان، منجیان و پیامبران با این گل در ارتباط بوده است. در این پژوهش، نمادهای این گل در بدنه پلکان شرقی آپادانا بررسی می‌شود. در این پژوهش، از روش کتابخانه‌ای و بررسی و مطالعه گزارش‌های مکتوب، با شیوه توصیفی - تحلیلی با رویکرد تطبیقی استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که نیلوفر یکی از نمادهای مهم هنری در بستر تاریخ، معماری و نقاشی است. نیلوفر از آن دسته گیاهانی است که در آیین‌های مختلف مورد توجه بوده و بین اساطیر ایرانی، نیلوفر آبی، نماد آناهیتا، ایزد بانوی آب در باور ایرانیان به شمار می‌آید. آن‌چنان که ایرانیان گل نیلوفر آبی را گل ناهید خوانده و ناهید تصور اصلی مادینه هستی در روایات دینی ایران قدیم است. بارزترین جلوه نیلوفر آبی در هنر ایران باستان، در دوره هخامنشی است. هنر دوره هخامنشی را بیشتر هنر آیینی و نمادگرا می‌توان تلقی کرد که جلوه‌گاه این نمادها در تخت جمشید است. در اساطیر، نیلوفر یکی از نشانه‌های بزرگ آفرینش بوده است و ریشه در آب دارد، که نماد تطهیر، پاکی و نوزایی است. با توجه به این‌که در دست خدای خورشید (رع)، نیلوفر است و همین می‌تواند به معنای ظهور و تجلی بر زمین باشد. به کار برده شدن نیلوفر بر روی پلکان شرقی آپادنا با فرض بر این‌که پلکان محلی برای عروج و رفتن به مرتبه‌ای بالاتر است، ضمن این‌که دایره بودن نیلوفر دلالت بر ابدیت دارد، می‌تواند با توجه به تکرار این گل در طول راه پله، نمایان‌گر سیر سلوک باشد که قرار گرفتن این گل در زیر درخت سرو که جنبه روحانی در ایران باستان داشته است و نماد خدای گیاهان بوده، نمایان‌گر این سیر سلوک زیر پرچم خالق بوده است و صحت این برداشت را می‌تواند تایید کند.