طراحی و روان سنجی ابزار دلبستگی مکانی سالمندان

باتوجه به اهمیت دلبستگی مکانی در افراد سالمند، شناسایی ادراک سالمندان از این مفهوم و ابعاد آن به دلیل عواطف، شرایط و نیازمندی های خاص آن ها ضروری به نظر می رسد. از این رو مطالعه حاضر با هدف طراحی و روان سنجی ابزار دلبستگی مکانی سالمندان انجام شد.

پژوهش حاضر، مطالعه ای ترکیبی با رویکرد اکتشافی متوالی از نوع طراحی و روان سنجی ابزار است که در سال 1398 تا 1399 در 2 فاز کمی و کیفی بین سالمندان ساکن جامعه شهر آران و بیدگل انجام شد. مخزن گویه ها، براساس نتایج 2 مرحله مرور متون و مصاحبه کیفی، طراحی شد. پانل متخصصان و سالمندان، روایی صوری و محتوایی ابزار اولیه را بررسی کردند. همچنین روایی ساختاری ابزار که به روش نمونه گیری خوشه ای باتوجه به معیارهای ورود انتخاب شده بودند با روش تحلیل عامل اکتشافی و تاییدی بر نمونه ای 414 نفری از سالمندان بررسی شد. پایایی پرسش نامه به روش همسانی درونی و ثبات زمانی ارزیابی شد. تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 24 و AMOS نسخه 24 انجام شد.

در بررسی روایی محتوایی ابزار، اکثریت گویه ها شاخص‏های شاخص های نسبت روایی محتوا بالای 0/7، ایندکس روایی محتوا بالای 0/79 و ضریب کاپا بالای 0/74 داشتند و گویه‏های دارای نمرات پایین حذف و یا اصلاح شدند. در بررسی روایی ساختاری در میان سالمندان با میانگین سنی 8/84± 70/43 سال، براساس تحلیل عامل اکتشافی 3 عامل «دلبستگی عاطفی، فیزیکی و وابستگی» در سطح خانه و 3 عامل «دلبستگی عاطفی، اجتماعی و فیزیکی» در سطح محله استخراج شد که به ترتیب 61/75 درصد و 50/06 درصد کل واریانس را تبیین می‏کردند. همچنین مدل اندازه گیری در تحلیل عاملی تاییدی در سطح خانه (GFI=0/877، CFI=0/916، RMSEA=0/080) و محله GFI=0/860، ،CFI=/0/809 RMSEA=0/077) از برازش قابل قبولی برخوردار بود. پایایی ابزار با استفاده از همسانی درونی (0/9=α) و ثبات زمانی (0/8=ICC) در هر دو سطح تایید شد.

ابزار دلبستگی مکانی سالمندان طراحی شده، دارای 2 سطح خانه و محله برای بررسی سالمندان شهری ساکن جامعه است که از روایی و پایایی قابل قبولی برخوردار است. این ابزار می تواند در پژوهش ها و سیاست گذاری‏ها پس از بررسی های بیشتر در سایر شهرها نیز استفاده شود.