بررسی سیر تحول عوامل سبب ساز حال قبض و بسط در مثنوی های عرفانی حدیقه الحقیقه، منطق الطیر عطار، مثنوی معنوی

با نگاهی به آثار برجسته حوزه ادبیات عرفانی، تفاوت های عمده ای را در به کارگیری اصطلاحات مربوط به این نوع ادبی، شاهد هستیم. اگر قبض و بسط را از احوال عرفانی بدانیم که همواره در مسیر سیر و سلوک در کنار هم عارف را تحت تاثیر خود قرار می دهند، این مفهوم می تواند در آثار عرفانی، نمودهای متفاوتی داشته باشد که پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی در پی بیان تفاوت ها و سیر تحول این مفهوم با پرده برداشتن از انفعالات درونی عرفا، تاثیر هرکدام از انفعالات بر آثار و بالطبع تاثیر نوع نگرش آنان بر این مفاهیم را به صورت جزیی تر مورد بررسی قرار می دهد؛ به صورتی که با بررسی متوالی این آثار به این مساله رهنمون می شویم که هر کدام از عارفان مورد بحث، نماینده مرحله ای از مراحل سیر و سلوک عرفانی- شریعت (سنایی)، طریقت (عطار)، حقیقت (مولوی)- به حساب می آیند و این مفاهیم در هر عارفی بسته به ظرفیت وجودی و تجاربش، رنگ متفاوتی به خود می گیرد.