بررسی شیمی کانی آمفیبول و تعیین خاستگاه ماگمایی سنگ های آپینیتی و گرانیتی جنوب غرب نقده (شمال غرب ایران)

کوهزایی زاگرس طی فرایند باز شدن پوسته اقیانوسی نیوتتیس، فرورانش و سرانجام بسته شدن اقیانوس با برخورد پوسته عربی با خرده قاره ایران مرکزی رخ داده است پهنه سنندج سیرجان جزیی از کمربند دگرگونی و فعالیت ماگمایی  کوهزایی زاگرس و بخشی از کوهزایی آلپ است. در پهنه سنندج-سیرجان، توده های نفوذی گسترده ای دیده شده که در نتیجه فرورانش اقیانوس نیوتتیس تشکیل شده اند. در این پژوهش، شیمی کانی های آمفیبول و فلدسپات توده های آپینیتی - گرانیتی رخنمون یافته در جنوب غرب نقده بررسی شده است. توده های آپینیتی مجموعه ای از سنگ های هم سن هستند که ترکیب فرامافیک تا اسیدی دارند. کانی های هورنبلند و فلدسپات کانی های اصلی و غالب هستند و به دو صورت بلورهای بسیار درشت و ریزدانه تشکیل شده اند. ترکیب کانی های آمفیبول و فلدسپات موجود در سنگ های آپینیتی حدواسط-گرانیتی شبیه هستند. ترکیب آمفیبول کلسیمی و از نوع منیزیو هورنبلند و فلدسپات از نوع اورتوکلاز است. سنگ های آپینیتی حدواسط و توده های گرانیتی هر دو ویژگی ماگمایی آهکی قلیایی مربوط به جایگاه زمین ساختی قوس قاره ای را نشان می دهند. هر دو گروه سنگی از خاستگاه گوشته ای با آغشتگی سنگ های پوسته ای و گریزندگی اکسیژن بالا تشکیل شده اند. سنگ های آپینیتی حدواسط و توده های گرانیتی هم سن نیستند. داده های دمافشارسنجی هورنبلند شرایط تبلوری ماگمای سنگ های آپینیتی را در گستره فشاری 3-1 کیلوبار (عمق کم پوسته ای) و برای سنگ های گرانیتی 3-5 کیلوبار (عمق زیاد پوسته ای) مشخص کرده است. بنابراین می توان گفت که ماگمای آپینیتی از ذوب بخشی گوشته سنگ کره ای دگرنهاده شده با فلوییدها در عمق کم، طی شکستن سنگ کره اقیانوسی شکل گرفته است. اغلب ماگماهای بازالتی آبدار نمی توانند از پوسته قاره ای عبور کنند، بنابراین به زیر سنگ کره اضافه شده و گرما و آب کافی برای تسهیل ذوب پوسته و تولید گرانیت های همراه شده با آپینیت را تامین می کنند.