بررسی مفهوم سازی حرکت در افعال مرکب فارسی: رویکردی شناختی

حرکت به ‎عنوان یکی از مفاهیم بنیادی در نظام شناختی بشر به گونه‎ های مختلف در زبان‎ها بازنمایی می‎شود. پژوهش حاضر نحوه واژگانی‎ شدگی فعل مرکب حرکتی در زبان فارسی را بررسی می‎کند. نوع پژوهش توصیفی‎‎- تحلیلی است که به چگونگی واژگانی ‎شدگی در افعال مرکب حرکتی تشکیل‎ شده از عنصر غیرفعلی (اسم، صفت یا قید) و همکرد (کردن، دادن، شدن، زدن، خوردن،رفتن، بردن، آمدن، کشیدن، و...) براساس نظریه واژگانی ‎شدگی تالمی (1985) می‎پردازد تا به میزان واژگانی‎ شدگی این افعال در زبان فارسی که به دو گونه «مرکب واژگانی‎ شده و مرکب تابع‎ محور» تقسیم می‎شوند، دست یابد. ازاین‎رو، 100 فعل مرکب حرکتی مندرج در فرهنگ سخن (1381) جمع‎آوری و بررسی شدند. تحلیل‎ ها نشان می‎دهد که واژگانی‎ شدگی در مولفه ‎های حرکت و شیوه از بسامد بیشتری برخوردار است. از نتایج دیگر، این است که اصل نظریه‎ اسلوبین (1960)، درخصوص تمایل سخنگویان زبان‎های فعل‎ محور بر حذف‎ مسیر در جملات، درمورد زبان فارسی نیز صدق می کند. تالمی (2000ب) حضور شیوه و سبب را به طور هم‎زمان نفی می‎کند و زیر ساختی مجزا برای تعیین هریک به‎ دست می‎دهد؛ اما حین بررسی با افعالی روبه‎ر و شدیم که هم‎زمان شیوه و سبب را در فعل رمزگذاری می‎کنند.