گونه شناسی مطالعات جدید اسماعیلی و ضرورت تحقیق در تاریخ نگاری آنان

تحقیقات جدید در حوزه ی تاریخ و منابع تاریخ اسماعیلیان بویژه پس از نخستین دهه های قرن بیستم میلادی که با کشف و شناسایی گسترده ی آثار مولفان اسماعیلی مذهب همراه بود،سیر صعودی را تجربه نموده است که تا به امروز نیز ادامه دارد. کشف و شناسایی مجموعه های پر شمار منابع اسماعیلی،محققان این حوزه را با طیف وسیعی از نسخ خطی بکر مواجه نمود که نیازمند تصحیح،تحقیق و ترجمه بودند. مرحله ی دیگری از این تحول،بازخوانی تاریخ اسماعیلیان و جوانب مختلف سیاسی،اجتماعی،اقتصادی،مذهبی،فقهی و کلامی این فرقه بود که تا پیش از آن بر اساس روایتی نسبتا یکجانبه از منابع اهل سنت به نگارش درآمده بود؛ و اینک با مراجعه ی همزمان به منابع پرشمار اسماعیلی در معرض نقد و بازنگری قرار می گرفتند. در این میان،تاریخ نگاری اسماعیلیان موضوع کمتر پژوهش مستقلی بوده است. تحقیقات جدید در حوزه تاریخ نگاری اسماعیلیان از دو جهت حایز اهمیت است. جهت نخست،شناسایی،تصحیح و معرفی منابع تاریخ نگارانه ی اسماعیلی،و جهت دوم،استفاده از این منابع در بازخوانی تاریخ اسماعیلیان است. در جهت نخست،کارهای پژوهشی درخوری توسط محققان این حوزه صورت گرفته است،اما در حوزه ی بازخوانی تاریخ اسماعیلیان بر اساس منابع مکشوف،اقدام خاصی صورت نگرفته است. در این مقاله با اتخاذ روشی تاریخی- تحلیلی در صدد پاسخگویی به این پرسش اساسی هستیم که تا چه اندزه بی توجهی به منابع تاریخ نگارانه ی اسماعیلی در ارایه ی تصویری نادرست از تاریخ سیاسی- مذهبی این فرقه موثر بوده است؟