ابهام زدایی و تحلیلی بر روند شکل گیری، فروغ و فرجام آتشکده آذرگشنسب

آتشکده آذرگشنسب یکی از بناهای بزرگ دوره ساسانی است که براساس منابع تاریخی و پژوهش های باستان شناختی توسط «خسرو اول» ساسانی در شیز یا تخت سلیمان امروزی ساخته شده است. درمورد مکان اولیه، روند شکل گیری، زمان استفاده و به خصوص علل خاموشی و یا نابودی آن بحث های بسیاری از طرف مورخان و باستان شناسان مطرح شده است. پژوهش حاضر درپی پاسخ به ابهامات موجود در مورد علل خاموشی یا تخریب این آتشکده براساس مطالعه متون تاریخی و بازخوانی گزارش کاوش های باستان شناختی محوطه مذکور است. برخی علت خاموشی آتشکده را فقدان نیایشگران و برخی نیز گسترش دهکده ای در اطراف آتشکده در حدود قرن چهارم هجری قمری و تنگ شدن عرصه بر آتشکده ذکر می کنند. در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که آتشکده مذکور نه به دلیل فقدان نیایشگران و نه به دلیل گسترش دهکده اطراف آن، بلکه احتمالا به علت شکل گیری یک روستا یا شهرک جدید در حدود اواخر قرن چهارم و یا اوایل قرن پنجم هجری قمری خاموش و درنهایت تخریب گشته است. درواقع نگارندگان بر این عقیده هستند که از زمان تصرف این منطقه توسط مسلمانان تا زمان احداث کاخ ییلاقی آباقاخان دو دهکده یا لایه استقراری در این محوطه وجود داشته است. یکی از این دهکده ها زرتشتیانی بوده اند که هم زمان با فعالیت آتشکده و از قرن اول تا حدود پایان قرن چهارم هجری قمری در این منطقه ساکن بوده اند و دهکده دیگر احتمالا مسلمانانی -ترکان سلجوقی- بوده اند که بعد از ویرانی آتشکده و از قرن پنجم تا حدود اواخر قرن هفتم هجری قمری در این محوطه حضور داشته اند و آتشکده احتمالا توسط ساکنان دهکده اخیر سلجوقی برای همیشه تخریب و به خاموشی گراییده است.