مطالعه جامعه شناختی فساد اقتصادی از منظر استادان دانشگاه های تهران

می توان گفت فساد همزاد دولت ها بوده و هست و هرگونه تلاش برای بسامان کردن اوضاع جامعه و عاری ساختن آن از فساد باید مبتنی بر برنامه ریزی در کلیه سطوح اقتصادی، اجتماعی و سیاسی باشد. در این میان، رجوع و استناد به نظرات استادان و اندیشمندان می تواند نقش بسزایی در شناخت چیستی، ماهیت فساد و راه های کنترل آن داشته باشد.

در این مطالعه از روش کیفی و با رویکرد تحلیل تماتیک استفاده شد. بدین شیوه که فرایند پژوهش از طریق مصاحبه با 15 نفر از استادان صاحب نظر دانشگاه های تهران (تهران، تربیت مدرس، شهید بهشتی) پیش رفت و در کنار آن، اسناد و ادبیات موضوع نیز بررسی شد. سوال محوری تحقیق درباره موضوع فساد اقتصادی و بررسی نظرات استادان درخصوص چیستی، چرایی و علل وقوع آن در کشور بود. سوالات پژوهش تا مرحله رسیدن به اشباع نظری و متعاقب آن ظهور تم های فرعی و اصلی ادامه یافت و موجب شکل گیری طبقات و تم های فرعی و اصلی شد.

عواملی که از نظر مشارکت کنندگان در وقوع فساد نقش دارند، از عوامل تاریخی و فرهنگی تا وجود انحصار و فقدان رقابت، تغییر ارزش ها، تداخل سیاست و اقتصاد، مادی گرایی و وابستگی دولت به نفت در کنار نبود شفافیت، ابهام و تعارض در قوانین، اقتصاد دولتی، ضعف سیستم قضایی، نبود احزاب و پایین بودن هزینه های فساد است که به ظهور تم اصلی وجود شبکه نهادی و شیوع فساد در نظام اقتصادی منجر شد.

از منظر اساتید ضعف حکمرانی به نهادینه شدن و گسترش فساد کمک کرده است. از این رو برای مهار فساد باید حکمرانی خوب مطمح نظر بوده و برای مبارزه با آن باید تمام عوامل تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دخیل در ایجاد آن در نظر گرفته شوند.