جستاری در وجوه مفهوم ضرب آهنگ و چگونگی تجلی آن ها در معماری (نمونه موردی: مجتمع آموزشی دخترانه تزکیه (2))

ضرب آهنگ معنای پویایی دارد و در طول تاریخ معانی و کاربردهای متعددی یافته است که نشان از چند وجهی بودن این مفهوم دارد. ولی پژوهش هایی که یک مفهوم چند وجهی از ضرب آهنگ را در چارچوب نظری خود داشته باشند که توامان وجوه مختلف ضرب آهنگ را در فضای معماری دربر گیرند، اندک هستند. هدف این پژوهش ارایه چارچوبی برای مطالعه وجوه مفهوم ضرب آهنگ و نحوه تجلی آن ها در معماری است. پژوهش حاضر با روش کیفی و با تکیه بر راهبرد استدلال منطقی انجام پذیرفته است. نخست، وجوه ضرب آهنگ از خلال آرای صاحب نظران استخراج و صورت بندی گردید، کاوش وجوه ضرب آهنگ در نمونه مورد بررسی، از مشاهده و مصاحبه های نیمه ساختاریافته و روش تحلیل محتوای کیفی متن در نرم افزار مکس کیودا نسخه 2020 صورت پذیرفت. این پژوهش نشان داد ویژگی ذاتی ضرب آهنگ حرکت مارپیچی است که به صورت عینی و ذهنی در قالب وجوه توالی، تداوم، سرعت، برجستگی زمانی و همگام سازی در فضای معماری تجلی می یابد. در مدرسه تزکیه، وجه حرکت از طریق پلکان مختلف و تغییر زاویه دید کاربران با عبور از میان آن ها و ورود و گردش در هر طبقه درک می شود. نمود توالی با تغییر موقعیت خورشید در طول روز بیانگر حرکت عینی است. اما بهره گیری از نور طبیعی و هندسه زمان مند آن در فضاهای داخلی، به دلیل به کارگیری پرده های ضخیم برای حل مسیله اشرافیت، تاثیر چندانی ندارد. توالی در رابطه با فرسایش سطوح در هر بنایی، یک تغییر تدریجی، متناوب و بیانگر حرکت است. تجربه های فضایی کاربران از فعالیت های روزمره و رویدادها بیانگر بعد فرهنگی-اجتماعی تداوم می باشند. نمود کالبدی این وجه تداوم در عناصر معماری همچون تزیینات، نماد ها، نشانه ها و انتخاب سبک معماری مدرسه آشکار شده است. مصداق مکان با سرعت های متفاوت در مدرسه و با توجه نوع فعالیت، می تواند سریع و یا کند درک شود. تجربه ها و خاطرات کاربران مدرسه از فعالیت ها، رویدادها و مکان های وقوع آن ها در مدرسه بیانگر برجستگی زمانی هستند. آموزش قوانین، رفتارها و تکرار آن ها توسط دانش آموزان نمونه بارز همگام سازی می باشند.