مروری بر روش های تولید روغن ماهی و فناوری های تغلیظ امگا 3

اسید ایکوزاپنتانوییک (EPA) و اسید دکوزاهگزانوییک (DHA) از اسیدهای چرب امگا 3 هستند که نقش قابل توجهی را در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها ایفا می کنند. گزارشات متنوعی، اثرات پیشگیرانه و درمانی آنها بر بیماری های التهابی از جمله آسم، همچنین بر بیماری های قلبی و عروقی، بیماری های وابسته به استرس اکسایشی مانند بیماری کبد چرب غیر الکلی، علاه برآن بر روماتویید و بیماری های روحی و روانی را اشاره داشته اند. علاوه بر موارد فوق، این اسید های چرب اثرات پیشگیرانه ای بر علیه سرطان و کبد چرب دارا می باشند. با توجه به آنکه اسید های چرب بس غیر اشباع (چند غیر اشباع) در بدن انسان سنتز نمی شوند و همچنین رژیم غذایی انسان ها به صورت عمده از روغن های گیاهی تامین می شود که حاوی اسید های چرب امگا 6 می باشند، بدین سبب لازم است اسید های چرب امگا 3 از منابع غذایی تامین شوند، که منابع دریایی و به وبژه روغن ماهی (بسته به گونه) دارای مقادیر بالایی از اسیدهای چرب غیراشباع (PUFA) و نیز EPA و DHA می باشد. از منابع اصلی روغن ماهی می توان به گونه های پلاژیک صید شده اشاره داشت، مانند ماهی آزاد، تون ماهیان، آنچوی، شاه ماهی و کاپلین که دارای گوشت چرب هستند. همچنین، میتوان از گوشت چرب آنها جهت تولید خوراک ماهی و روغن ماهی استفاده کرد. علاوه بر آن به منظور استخراج روغن ماهی می توان از زایدات ماهی که امکان مصرف مستقیم توسط انسان را ندارند، استفاده نمود.

اولین و مهمترین گام جهت تخلیص اسیدهای چرب امگا 3، استخراج روغن ماهی و در ادامه، تغلیظ اسید های چرب امگا3 می باشد. تا کنون روش های متنوعی از جمله هضم قلیایی، روش بلای ودایر، استخراج با حلال ایزوپروپیل الکل و غیره گزارش شده اند. اما در این مقاله مروری، روش های مختلف استخراج روغن ماهی شامل پرس مرطوب (Wet pressing) ، استخراج سرد (Cold extraction)، استخراج با استفاده از آنزیم (Enzymatic extraction) و استخراج با سیال فوق بحرانی (Supercritical fluid) و همچنین فناوری های گوناگون تخلیص امگا 3، از جمله روش های کمپلکس اوره (Urea complexation) ، کروماتوگرافی با سیال فوق بحرانی (Supercritical Fluid Chromatography (SFC)) ، تقطیر مولکولی (molecular distillation) و استخراج آنزیمی (Enzymatic extraction) مورد بررسی قرار گرفته است.

با توجه به مصرف رو به رشد اسیدهای چرب امگا 3 به عنوان یکی از مهمترین مکمل های دارویی و غذایی نیاز به تحقیقات و تولید بیشتر در این زمینه احساس می شود. از بین روش های ذکر شده در فوق، روش پرس مرطوب به عنوان روش صنعتی برای تولید روغن ماهی استفاده می شود. همچنین تقطیر مولکولی روش متداول و صنعتی جهت تغلیظ اسید های چرب امگا 3 در جهان می باشد. اسیدهای چرب امگا3 تغلیظ یافته در روش های مختلف به دو صورت اتیل استر (در روش های تقطیر مولکولی، SFE و SFC) و تری آسیل گلیسرول می باشند که قابلیت جذب مورد دوم بالاتر است.