عملکرد در بازی های زنهار و آمرانه: شواهدی از افول همیاری در جامعه

همیاری، سنگ¬بنای حیات اجتماعی است. در غیاب همیاری، طیف وسیعی از مشکلات اجتماعی، اخلاقی، فرهنگی و اقتصادی رخ می-دهد. اصلی¬ترین راهبرد حفظ و ترغیب پایبندی افراد به همیاری، تنبیه¬ نوع¬دوستانه است که واکنش و حساسیت اعضای جامعه افراد به تخطی از هنجارهاست. هدف مطالعه حاضر تفکیک تنبیه¬ نوع¬دوستانه از سایر شکل¬های رفتاری به ظاهر مشابه بود. بدین¬منظور، 60 نفر با جنسیت مذکر از دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی در این مطالعه شرکت کردند و واکنش آنها در بازی¬ آمرانه (بازی دیکتاتور،DG) و بازی زنهار (بازی التیماتوم، UG) مورد مطالعه قرار گرفت. یافته¬ها نشان داد که 75 درصد از شرکت¬کنندگان پیشنهاد¬های ناعادلانه را در بازی زنهار قبول نکردند. به همین میزان افراد در بازی آمرانه، ناعادلانه رفتار کردند. فقط 25 درصد از افراد پیشنهادهای ناعادلانه را در بازی زنهار رد کردند و خود نیز در بازی آمرانه عادلانه رفتار کردند. این رفتار آنها تنبیه نوع¬دوستانه قلمداد می¬شود. حدود 50 درصد افراد پیشنهادهای ناعادلانه را در بازی زنهار رد کردند، ولی خودشان در بازی آمرانه ناعادلانه رفتار کردند. رفتار این افراد در چهارچوب تنبیه کینه¬توزانه که شکلی از تنبیه ضداجتماعی است تعبیر می¬شود. در نهایت 25 درصد از افراد پیشنهاد¬های ناعادلانه را در بازی زنهار پذیرفتند و خودشان نیز در بازی آمرانه ناعادلانه رفتار کردند. این الگوی رفتاری نشانگر سودجویی فردی به بهای پذیرش بی¬عدالتی است. الگویی که تاکنون در مطالعات دیگران گزارش نشده است. گرچه رد هرگونه پیشنهاد ناعادلانه در بازی زنهار را نمی¬توان صرفا تنبیه نوع¬دوستانه قلمداد کرد. اما به هر حال نرخ پایین این الگوی رفتاری در مقابل نرخ بالای تنبیه کینه¬توزانه، نمایانگر کمبود روبه تزاید همیاری اجتماعی است. زیرا اقلیت افرادی که همیارانه رفتار می¬کنند، به تدریج می¬آموزند از همیاری پاداش یا سودی عایدشان نمی¬شود. در عوض، آنها که خودخواهانه، انحصارطلبانه و سودجویانه رفتار می¬کنند، سود زیادی نصیبشان می¬شود. بدین ترتیب سودجویی فردی بیش از پیش بر همیاری تفوق می¬یابد و تبدیل به پاردایم غالب می¬شود. این وضعیت، آفت حیات اجتماعی است.گرچه رد هرگونه پیشنهاد ناعادلانه در بازی زنهار را نمی¬توان صرفا تنبیه نوع¬دوستانه قلمداد کرد. اما به هر حال نرخ پایین این الگوی رفتاری در مقابل نرخ بالای تنبیه کینه¬توزانه، نمایانگر کمبود روبه تزاید همیاری اجتماعی است. زیرا اقلیت افرادی که همیارانه رفتار می¬کنند، به تدریج می¬آموزند از همیاری پاداش یا سودی عایدشان نمی¬شود. در عوض، آنها که خودخواهانه، انحصارطلبانه و سودجویانه رفتار می¬کنند، سود زیادی نصیبشان می¬شود. بدین ترتیب سودجویی فردی بیش از پیش بر همیاری تفوق می¬یابد و تبدیل به پاردایم غالب می¬شود. این وضعیت، آفت حیات اجتماعی است.