اثرات آتش سوزی عرصه های جنگلی بر معیشت جوامع جنگل نشین، مورد مطالعه استان گلستان

تخریب و آتش سوزی جنگل ها از مهم ترین مشکلات محیط زیست محسوب می شوند. آتش سوزی سالانه هزاران هکتار از درختان، درختچه ها و گیاهان جنگل را از بین برده و باعث افزایش آسیب پذیری معیشت روستاییان و جنگل نشینان می شود. تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات آتش سوزی جنگل ها بر معیشت روستاییان مناطق جنگلی انجام شده است.

این تحقیق از نوع توصیفی-پیمایشی بوده و برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. منطقه جغرافیایی تحقیق دربرگیرنده حوضه آبخیز چهل چای شهرستان مینودشت استان گلستان است. برای بررسی و سنجش شاخص آسیب پذیری ناشی از آتش سوزی جنگل ها، پنج بعد شاخص معیشت پایدار شامل سرمایه طبیعی، سرمایه مالی، سرمایه فیزیکی، سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی، در مجموع با 19 گویه استفاده شد.  هر گویه بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت مورد سنجش قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل 400 خانوار روستاهای حوضه آبخیز چهل چای بوده است که بیشترین تعداد آتش سوزی ها در سال های اخیر در حوزه جغرافیایی آن ها رخ داده است. در این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران، 200 خانوار روستایی با روش نمونه گیری طبقه بندی شده تصادفی انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. به‎منظور تعیین ارتباط بین ویژگی های فردی پاسخگویان و نظرات آن ها نسبت به تاثیر آتش سوزی جنگل ها بر معیشت روستاییان، از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن بهره گرفته شد.

نتایج نشان داد آتش سوزی جنگل ها بر معیشت روستاییان به‎ترتیب بیشترین تاثیر را بر سرمایه طبیعی با ترکیب خطی غیروزن دار 4/08، و کمترین تاثیر را بر سرمایه اجتماعی با ترکیب خطی غیروزن دار 1/63، داشته است. نتایج آزمون ضریب همبستگی نشان داد که بین میزان اراضی کشاورزی تحت تملک و سابقه کشاورزی پاسخگویان با دیدگاه آن ها نسبت به تاثیر آتش سوزی جنگل ها بر معیشت روستاییان یک رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. همچنین بین متغیر سن و تعداد افراد تحت تکفل با نظر پاسخگویان نسبت به تاثیر آتش سوزی جنگل ها بر معیشت یک رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. یافته ها نشان داد که بین میزان تحصیلات و نظر پاسخگویان نسبت به تاثیر آتش سوزی جنگل ها بر معیشت روستاییان، یک رابطه مثبت و معنی دار دارد.

جوامع محلی مورد مطالعه در این تحقیق متفقا باور دارند که آتش سوزی جنگل از طریق تاثیر بر سرمایه های طبیعی، مالی و انسانی بر معیشت آن ها اثرات منفی دارد. لذا پیشنهاد می گردد سازمان های مسیول با برنامه ریزی و اجرای جنگلداری اجتماعی و مشارکتی، کارآمدی اقدام های حفاظتی، احیا جنگل ها، و کاهش خسارات ناشی از آتش سوزی جنگل را تقویت نمایند.