دیپلماسی گرد و غبار در حل مسئله هیرمند و هامون های سیستان

بحران آب و طوفان های گرد و غباری و ماسه های روان، از معضلات اساسی دشت سیستان هستند. دشت سیستان، در شرق کشور به صورت یک چاله فروافتاده است که رودهای هیرمند یا هلمند، خاش رود، فراه رود و خشکه رودهای غربی به آن می ریزند (شکل 1). مجموعه هامون های شش گانه، به نام های پوزک، چنگ سرخ، برینگک، صابری، هیرمند و گودزره دشت سیستان را دربرگرفته اند. هامون ها در واقع یک بوم نظام دریاچه ای موقت (Ephemeral Lake) هستند که همیشه در حال خشک و مرطوب شدن هستند. مساحت هامون های سیستان 5346 کیلومتر مربع (بدون گودزره) است که حدود 64درصد آنها در ایران و مابقی در افغانستان قرار دارد (UNEP, 2006).رود هیرمند که از کوه های بابا در جنوب غربی کابل سرچشمه می گیرد، پس از عبور از ریگستان افغانستان، در نزدیکی شهر زرنج افغانستان با گردش به سوی شمال به مرز ایران نزدیک می شود. کانال آب رسانی نهر لشکری در این قسمت، از رود هیرمند جدا شده و اراضی کشاورزی شهر زرنج را آبیاری می کند. رود هیرمند، در ادامه با گردش به سمت شمال و به نقطه صفر مرزی، وارد و شاخه رود سیستان در این قسمت از آن جدا می شود. این شاخه داخل دشت سیستان جاری می شود و اراضی بخشی از آن و چاه نیمه ها را، که گودال های طبیعی زمین شناسی هستند، تغذیه می کند.