کشت مخلوط و تک کشتی یونجه و علف گندمی تاجدار (Agropyron cristatum) در شرایط دیم پنج منطقه آب و هوایی ایران

به منظور مقایسه کشت خالص و مخلوط یونجه همدانی و علف گندمی تاجدار (Agropyron cristatum)، آزمایشی در سال های زراعی 1391-1388 در پنج منطقه اکولوژیکی شامل بجنورد، دماوند، اسلام آباد غرب، بروجرد و سمیرم، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط دیم اجرا شد. تیمارها شامل کشت خالص و کشت های مخلوط 33-66، 50-50 و 33-66 درصد از یونجه و آگروپایرون کریستاتوم بودند. میزان بذر یونجه و آگروپایرون کریستاتوم در شرایط تک کشتی به ترتیب 15 و 10 کیلوگرم در هکتار در نظر گرفته شد. محاسبه بذر برای کشت مخلوط بر اساس روش جایگزینی تعیین و متناسب با تیمارها در ردیف های متناوب کشت شد. علوفه تیمارها در مرحله گل دهی، برداشت و درصد پروتیین خام آنها اندازه گیری شد. برای ارزیابی سودمندی نسبی کشت مخلوط نسبت به تک کشتی، از نسبت برابری زمین Land Equivalent Ratio (LER) استفاده شد. هنگامی که این نسبت بیشتر از یک باشد، کارایی کشت مخلوط بیشتر از کشت خالص است. مقایسه میانگین کل مناطق برای عملکرد علوفه نشان داد، کشت خالص یونجه و کشت مخلوط (50درصد یونجه، 50درصد آگروپایرون)، به ترتیب با 1840 و 1766 کیلوگرم در هکتار، بیشترین عملکرد را داشتند و از لحاظ آماری تفاوت معنی‎داری بین آنها مشاهده نشد. نسبت برابری زمین LER در کشت مخلوط (50درصد یونجه، 50درصد آگروپایرون) در ایستگاه های بجنورد و بروجرد معادل یک و در سایر ایستگاه ها بیشتر از یک بود. در مقایسه میانگین تیمارها از لحاظ درصد پروتیین خام، در همه ایستگاه ها، بیشترین مقدار متعلق به یونجه خالص (12/18درصد) بود و کشت مخلوط (66درصد یونجه، 33درصد آگروپایرون) با 30/15درصد در مرتبه دوم قرار گرفت. کمترین درصد پروتیین خام (48/10درصد) مربوط به کشت خالص آگروپایرون کریستاتوم بود. با توجه به نتایج، عملکرد علوفه کشت خالص یونجه در برخی ایستگاه ها از کشت مخلوط بیشتر بود، با این وجود کشت خالص یونجه برای توسعه چراگاه‎ها توصیه نمی شود، زیرا موجب نفخ و تلف شدن دام ها می شود، ولی کشت مخلوط آن با گراس ها، این خطر را از بین می برد و با فراهم کردن امکان استفاده هرچه بیشتر از این علوفه سرشار از پروتیین، یک جیره متعادل و کامل را برای دام ها تامین می کند. درنهایت، کشت مخلوط (50درصد یونجه، 50درصد آگروپایرون کریستاتوم) با الگوی یک ردیف در میان Intercrop))، با عملکرد علوفه بالا (1766 کیلوگرم در هکتار) و درصد پروتیین متوسط (15/14درصد) برای احیای دیم زارهای کم بازده و مراتع مخروبه توصیه شد.