تاملی در سیر العباد سنایی و جاویدنامه اقبال لاهوری

سیرالعباد سنایی و جاویدنامه اقبال لاهوری، سفرنامه هایی روحانی و در حکم معراج نامه هایی هستند که با فرم و محتوایی زیبا آفریده شده اند. تاثیرپذیری اقبال در جاویدنامه از اندیشه های مولانا و سیرالعباد سنایی کاملا مشهود است و راهنمای اقبال در این سفر روحانی، مولاناست. آبشخور آرا و تفکرات اقبال در وهله اول قرآن، احادیث نبوی و راهبری راهنما (مولانا) است و اساس هر دو داستان، ماجرای روح و احوال آن در سفری طولانی و پرمشقت است. هر دو شاعر از آثاری مانند معراج نامه های رسول اکرم(ص) متاثر بوده اند. با بررسی محتوای دو اثر، اعم از احوال روح، عالم مرگ، حیات پس از مرگ، بهشت و... می توان به مضامین، اغراض و معانی مشترک میان این دو سفرنامه دست یافت؛ اما به دلیل شرایط زمانی و مکانی متفاوت، تغییر و تحول، پیشرفت اندیشه و نگرشی که در زمانه اقبال حاکم شده است، به نظر می آید که وی بیش از آنکه مانند سنایی عارف باشد، همچون اندیشمند و مصلحی اجتماعی عمل م یکند که میل دارد رذایل اخلاقی و نفس پرستی ها زایل گردد و با پیوند عقل جزیی به کلی، نیل به سرمنزل مقصود میسر شود. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی این دو اثر، اشتراکات و افتراقات آن دو در برخی عناصر داستانی و محتوایی بررسی و تحلیل شده است.