بررسی متن شمائل الاتقیا و رذایل الاشقیا مبتنی بر طریقت چشتیه (متنی از سده هشتم هجری)

 موضوع و زمینه پژوهش پیش‌رو معرفی نسخه خطی شمایل الاتقیا و رذایل الاشقیا اثر رکن‌الدین دبیر‌ کاشانی در طریقت چشتیه میباشد. چشتیه در تصوف منسوب به پیران و مشایخ چشت ناحیه ای در خراسان قدیم است که بعنوان طریقتی تاثیرگذار نه تنها در ایران بلکه در شبه قاره هند نیز از پیروان زیادی برخوردار بوده است. مبانی عرفانی این طریقت صوفیانه را بزرگان و مشایخ پرآوازه ای مانند معین‌الدین چشتی، نظام‌الدین اولیا، برهان‌الدین غریب و دیگر بزرگان این سلسله مدون کرده اند. بخش اعظمی از آراء و عقاید چشتیه در قالب «ملفوظات» سخنان بزرگان و مشایخ طریقت مذکور است که توسط مریدان آنان گردآوری شده است. در این جستار هدف اصلی، بررسی و واکاوی آراء و اندیشه های عرفان طریقت چشتیه در رساله مذکور است.

 جستار پیش‌ رو به روش توصیفی تحلیلی بر مبنای سندکاوی و مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است و با بررسی نسخه موجود از رساله شمایل الاتقیاو رذایل الاشقیا،[1] به تحلیل اندیشه های عرفان چشتیه در این اثر خواهد پرداخت.

یافته ها‌:

 در رساله «شمایل الاتقیا» اثر رکن‌الدین کاشانی ملقب به «دبیر معنوی» که از صوفیان طریقت مذکور در قرن هشتم هجری است، آموزه ها و تعالیم شفاهی صوفیانه چشتیه به رشته تحریر درآمده است. نویسنده سعی نموده تعالیم این طریقت را بدرستی انتقال دهد. از رساله شمایل الاتقیا تاکنون یک نسخه چاپ سنگی به سال 1347 ه . ق حیدرآباد دکن و چندین نسخه غیرچاپی موجود است.

 نتایج پژوهش حاکی از آن است که توجه به تصوف عملی، ذکر، کرامت، توبه، بیعت، ارتباط مرید و مراد، یقظه و بیداری، آداب خرقه پوشی و سماع از جمله مواردی است که رکن الدین دبیر کاشانی بعنوان اهم آداب و رسوم طریقت چشتیه در رساله خویش مد نظر قرار داده است.