تحلیل محتوایی و سبکی نسخه خطی فوائدالسالکین

 آثار عرفانی بستر مناسبی جهت ایجاد معنا و تفاسیر معنوی به شمار می آیند. فوایدالسالکین نسخه ای است تالیف «بابا فریدالدین»، از مولفان قرن ششم و هفتم شبه قاره. موضوع نسخه، ذکر مجالس پیران صوفیه است بطور عام و بررسی مجالس پیران چشتیه و قطب الدین بختیار اوشی، پیر و مرشد بابا فریدالدین گنج شکر بطور خاص. در این پژوهش، بررسی ادبی و محتوایی نسخه، متن آن و ویژگیهای زبانی و ارزشهای ادبی موردنظر بوده است.

 با توجه به در دسترس داشتن پنج نسخه از نسخ این اثر، روش تصحیح براساس نسخه اساس یعنی نسخه کتابخانه مجلس و بررسی تفاوتهای آن با نسخ بدل مدنظر قرار گرفت. علاوه براین محتوای عرفانی، ادبی و سبکی نسخه به روش «تحلیل محتوا» مورد بررسی قرار گرفت.

 تنوع در نوع نگارش و نثر کتاب نیز چشمگیر و درخور توجه است؛ به این معنا که در بخش آغازین (بویژه دیباچه و مقدمه) پیرو سبک مرسل «مرسل عالی» است؛ اما متن اصلی کتاب در بسیاری از موارد به اغلاق و تعقید سوق یافته است. پیروی درخور توجه نثر کتاب از قواعد زبان عربی شامل مطابقت صفت و موصوف، تتابع اضافات، جمع مکسر، حذف به قرینه اجزای جمله، کاربرد ویژه افعال، کاربرد واژه و ترکیب در هیات و معانی دیگرگون در اکثر موارد به چشم میخورد.

 این کتاب نمونه انشای قرن ششم و هفتم ه.ق و نمونه ای از نثر مجالس صوفیانه شبه قاره هند است و میتواند برای مقایسه بین شیوه های سبکی مختلف نثر فارسی مورد استفاده و بررسی قرار بگیرد. استفاده از صنایع بدیع لفظی و معنوی از قبیل جناس، سجع، تضمین، تشبیه، استعاره، تمثیل، و تضمین از دیگر ویژگیهای فوایدالسالکین است. در این اثر کاربرد احادیث در حدی است که اگر از متن حذف شوند، جملات و معانی آن دچار نقصان میشود.