ارزیابی عملکرد و واکنش ارقام سویا به نپوویروس ها، و تاثیر احتمالی نپوویروس ها بر عارضه اختلال در غلاف بندی سویا

سویا گیاهی متعلق به تیره بقولات و از مهم ترین دانه های روغنی در جهان است. استان های شمالی ایران عمده ترین مناطق کشت سویا در کشور می باشند اما در طی سالیان متمادی عارضه ای با نام اختلال در غلاف بندی سویا منجر به کاهش محصول در این مناطق شده و تا 100 درصد خسارت وارد کرده است. عارضه اختلال در مزارع دیر کاشت شدیدتر است و با علایمی از قبیل سبز ماندن بوته ها، تجمع گل ها و غلاف ها، غلاف های غیرطبیعی، سوختگی جوانه و عدم تشکیل دانه در غلاف همراه است. مطالعات قبلی حاکی از نقش احتمالی ویروس ها در بروز عارضه اختلال بوده است. این تحقیق به منظور بررسی نقش نپوویروس ها بر عملکرد و ارقام سویا، و نقش احتمالی آنها در بروز عارضه اختلال درغلاف بندی سویا انجام شد.

  به منظور بررسی نقش احتمالی نپوویروس ها در بروز عارضه اختلال، تعداد770 نمونه سویا قبل و بعد از بروز عارضه اختلال از استان گلستان جمع آوری گردید و حضور نپوویروس ها توسط آزمون های الایزا و RT-PCR مورد بررسی قرارگرفت. بررسی واکنش سویا نسبت به ویروس های مورد مطالعه و عارضه اختلال، در گلخانه و شرایط طبیعی انجام شد. در گلخانه دو رقم کتول و سامان در مرحله 4 تا 6 برگی به صورت مکانیکی مایه زنی شدند. برای مقایسه واکنش ارقام به ویروس های مورد بررسی و عارضه اختلال در شرایط مزرعه، آزمایشی به صورت طرح اسپیلت پلات با سه فاکتور استفاده از توری جهت جلوگیری از فعالیت آفات، مایه زنی ویروس و ارقام سویا در سه تکرار و در دو سال پیاپی در مرکز تحقیقات کشاورزی استان گلستان انجام شد. نپوویروس ها در کرت های خاص روی بوته های سویا در مرحله 4-6 برگی مایه زنی شدند. جهت اطمینان ازآلودگی گیاهان به ویروس های تلقیح شده، از آزمون های ELISA و RT-PCR استفاده گردید و شاخص های رشد در مرحله رشد فیزیولوژیکی اندازه گیری شد. آنالیز داده ها با آزمون واریانس دو طرفه (ANOVA)، و مقایسه میانگین ها با آزمون LSD در سطح اطمینان 5 درصد، و با استفاده از نرم افزار SPSS (نسخه 16) انجام گردید.

مقایسه فراوانی ویروس ها در بوته های دارای عارضه و فاقد عارضه، ارتباط معنی داری بین ویروس های مورد بررسی و عارضه اختلال در غلاف بندی نشان نداد. مایه زنی ویروس ها در بوته های سویا در گلخانه سبب بروز علایمی به صورت کلروز، کوتولگی بوته ها و نکروز سیستمیک شد اما علایم مشخص عارضه اختلال از قبیل ریزش شدید گل ها، گلدهی مجدد بوته ها و سبزماندن بوته ها ایجاد نگردید. در آزمایش اجرا شده در شرایط طبیعی، عارضه اختلال در همه ارقام مورد مطالعه مشاهده شد اما میزان وقوع آن در میان ارقام مختلف، متفاوت بود و رقم ویلیامز دارای کمترین میزان اختلال درغلاف بندی در همه تیمارها بود. بیشترین و کمترین میزان شاخص های رشدی به ترتیب در تیمار عدم مایه زنی ویروس و استفاده از توری، و تیمار مایه زنی ویروس و عدم استفاده از توری مشاهده شد. مایه زنی مکانیکی ویروس ها برروی ارقام مختلف سویا اگرچه سبب کاهش شاخص های رشدی و کاهش عملکرد سویا گردید لیکن در ایجاد غلاف های دارای اختلال، تاثیرمعنی داری نداشت. در تیمارهایی که کنترل آفات مکنده صورت نگرفته بود وقوع عارضه اختلال به طور معنی داری نسبت به سایر تیمارها بیشتر بود.

مایه زنی ویروس ها در بوته های سویا در گلخانه و شرایط طبیعی سبب بروز عارضه اختلال درغلاف بندی نگردید. ویروس ها در بوته های سویا به دلیل تنشی که به گیاه سویا وارد می آورند موجب کاهش شاخص های رشدی و تشدید عارضه می گردند اما احتمالا نمی توانند به تنهایی عامل بروز عارضه اختلال باشند. عارضه اختلال در تیمارهایی با عدم کنترل آفات مکنده به طور معنی داری بیشتر بود و لذا نقش آفات مکنده، موثر و مهم تلقی گردید.