قرائات مطلوب ایرانیان در عهد صفوی

مطالعه مخطوطات فراوان و متنوع قرآنی به جامانده از ایرانیان در طی ادوار مختلف به عنوان مستندی تاریخی از سرگذشت و سیر تحول قرایات می تواند به ارایه تصویری روشن تر از تاریخ انتقال متن قرآنی و تاریخ شیعه در منطقه جغرافیایی مهم و پهناوری از جهان اسلام یعنی ایران، منجر شود. این مقاله با مطالعه بیش از 40 قرآن دست نویس مربوط به ایران پس از حمله مغول و به ویژه، دوران صفوی به عنوان نخستین حکومت ملی و شیعه در ایران پس از اسلام، درکنار بررسی دیگر مستندات تاریخی از سرگذشت قرایات در ایران نشان می دهد که درپی حمله مغول به ایران درخشش و تاثیر گذاری محافل قرایی ایران، همچون محافل کهن خراسانی، رو به افول نهاده و بعدها این محافل به تدریج تحت تاثیر محافل قرایی تثبیت شده در خارج از ایران، با پذیرش قرایات هفتگانه یا دهگانه رسمی دوباره پا گرفته اند. تصویری که از بررسی قرآن های خطی ایرانی دوران صفوی از قرایات مطلوب ایرانیان شیعی و نحوه ثبت آن در مصاحف آن روزگار به دست می آید، نشان می دهد هرچند قرایت عاصم به طور چشم گیری نسبت به دیگر قرایات ارجحیت داشته، اما برخلاف عثمانی در ایران ترجیح مطلق بر روایت حفص از عاصم نبوده است. نه تنها حضور پررنگ روایت ابوبکر شعبه از عاصم به عنوان دومین قرایت مطلوب ایشان در بسیاری از قرآن های خطی دیده می شود، بلکه گاه روایت او به عنوان روایت اصلی و مرجح بر روایت حفص، در قرآن ها ثبت شده است.