بررسی شاخص های صوری و محتوایی ادبیات تعلیمی در حکایت «جدال سعدی با مدعی»

ادبیات تعلیمی، یکی از مهم‌ترین انواع ادبی در ادبیات ملل مختلف و به ویژه ایران است. استاد مسلط تعلیم و تربیت در ادبیات فارسی، سعدی است که ارزش آثار او بر هیچ‌کس پوشیده نیست؛ از این‌رو، این پژوهش بر آن است تا با بهره‌گیری از روش مطالعه کتابخانه‌ای و به صورت تحلیلی- توصیفی، حکایت «جدال سعدی با مدعی» را بر اساس شاخص‌های صوری و محتوایی ادبیات تعلیمی مورد بررسی قرار دهد. حاصل مطالعات بیانگر این است که ویژگی‌هایی چون تمثیل، بسامد بالای جملات استفهامی، بسامد بالای جملات امری و نهیی، هنجارگریزی نحوی و جابجایی ارکان جمله، نمایشی کردن موضوع، استدلال و تفسیر سخن، لغات، ترکیبات و تعبیرات ادبیات تعلیمی، تصویر ساده و رسا، استفاده از هنرسازه‌های ادبی در راستای تعلیم، تاکیدی بودن نقش تشبیه، سادگی و رسایی زبان و بیان، مخاطب و خواننده‌محوری و صریح بودن از مهم‌ترین خصوصیات صوری و اشاره به آیات قرآنی، احادیث و روایات، دیدگاه تقدیرگرایانه، عقل‌گرایی و خردورزی، رویکرد یکسونگرانه (رویکرد مذکرمحور)، ذکر آموزه‌های اخلاقی به شیوه پند و اندرز، آموزنده و تهذیب‌کننده بودن، واقع‌گرایی و دوری از خیالبافی، از جمله ویژگی‌های محتوایی حکایت سعدی هستند. حاصل سخن آنکه، حکایت «جدال سعدی با مدعی»، یکی از بهترین حکایات تعلیمی در حیطه ادبیات تعلیمی است.