ماهیت و معناشناسی عقل: تحلیل و نقد دیدگاه ابن تیمیه با اتکا به حکمت صدرایی

مهم ترین ویژگی های عقل به لحاظ ماهیت و معناشناسی در نگاه سلفیه عبارت اند از: 1. عقل، نوعی غریزه است؛ 2. برخلاف دیدگاه حکما که عقل را جوهر می دانند، عقل عرض است؛ 3. معنای واقعی عقل، همان گونه که در قرآن مطرح شده، «قلب» است؛ 4. عقل به لحاظ ماهیت متعدد و متکثر است. عقل را غریزه دانستن نشان از تقلیل منزلت عقل به عنوان منبعی ادراکی در نگاه ابن تیمیه و سلفیان پیرو او است. در حالی که از منظر آیات و روایات و آرای بزرگان اندیشه، عقل واجد منزلتی متعالی و وجه تمایز انسان از سایر حیوانات است. اما عقل در نگاه ملاصدرا، به عنوان مرتبه عالیه نفس انسانی، قوه ادراکی مستقل و جوهری مجرد و غیرجسمانی است. دیدگاه ملاصدرا در معناشناسی و هستی شناسی عقل، در مقایسه با دیدگاه ابن تیمیه، به عقلی نزدیک تر است که در آیات قرآن و روایات به آن توجه و بر آن تاکید شده است.