«یمین» و کاربرد استطرادی آن در قواعد فقه مذاهب پنج گانه اسلامی

این مقاله با روش تحلیلی و رویکرد مقایسه ای به اصطیاد مصادیق یمین استطرادی در فقه مذاهب پنچ گانه اسلامی، عهده دار تحلیل «یمین» و کاربرد استطرادی آن در گزاره های فقهی مذاهب اسلامی است. یمین (سوگند) مشتمل بر التزام یا تعهد به انجام دادن یا ترک عملی است که بر اساس انگیزه درونی فرد حالف و با الفاظ، ضوابط و عناصر معینی همراه است و التزام مختص به عقد و حتی نفس التزام، به عنوان یکی از ادله ثبوت دعوی از مهم ترین انواع یمین است که به صورت استطرادی در فقه قضایی مذاهب اسلامی به کار می رود. ضوابط و کیفیت کاربرد استطرادی یمین بر اساس صورت هایی مشتمل بر فقدان قابلیت اثبات حق دیگری، فقدان حجیت در جرایم مربوط به حق الله محض، توکیل پذیری در تحقق سوگند و... سامان یافته است. یافته های حاصل از این پژوهش روشمند، اخذ مهم ترین مصادیق کاربردی یمین به صورت استطرادی است که افزون بر قالب بندی تحت عناوین کتاب نذر و عهد و یمین، علاوه بر به کارگیری لوازم مشترک و خاص مترتب بر آن در جهت رفع خصومات، در فقه قضایی مذاهب اسلامی در فروض تبریه و مجرمیت منکر وجود دارد که موجبات تضارب دیدگاه های مهمی در این زمینه شده است.