بررسی نمود گفتمان های عصر پهلوی اول در معماری بناهای عمومی این دوره در شهر تبریز بر اساس تئوری میشل فوکو

معماری در دوره های مختلف تاریخی مفاهیمی را متناسب با زمان خود از طریق کالبد و محتوا به تصویر کشیده و پیامدهای سیاسی، فرهنگی و تاریخی را به مخاطب انتقال داده است. در این رابطه با توجه به تیوری قدرت میشل فوکو، در پی اهداف سیاسی، کل ساختار جامعه زیر سایه ی گفتمان های غالب دگرگون شده و برای نیل به قدرت سیاسی حاکمان یکپارچه می گردند که معماری نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود. در دوره ی پهلوی اول که دوره ی گذر از سنت به مدرنیته بود نیز در نتیجه ی تحولات سیاسی گرایشات مختلفی در معماری به وجود آمد. بررسی نحوه ی پیروی معماری از این تغییرات و نحوه ی پاسخ به آن از طریق فهم مساله ی دولت مدرن در ایران، امری ضروری است. هدف اصلی در این پژوهش بررسی معماری به عنوان ابزار سامانه ی حکومتی و نحوه ی تاثیر عقلانیت و فنون حکومتی پهلوی اول بر اساس کالبدشناسی دولتی فوکو است. این تحقیق از نوع کیفی با رویکرد گفتمانی و تحلیل محتوا است و یافته های آن برآمده از منابع کتابخانه ای و مشاهدات میدانی است. در این پژوهش ابتدا دولت پهلوی بر اساس تیوری فوکو، در ادامه، نمود گفتمان های عصر پهلوی اول که شامل سنت گرایی، باستان گرایی، نظامی گرایی و مدرن گرایی است در معماری کاربری های آموزشی، اداری و خدماتی بر جای مانده در شهر تبریز از دوره ی پهلوی اول مورد بررسی قرار گرفت. از بحث حاصل در این پژوهش می توان دریافت که گفتمان های شکل گرفته در عصر پهلوی جزیی از ایدیولوژی های حکومت جهت نیل به اهداف سیاسی خود چون تسلط بر جامعه، اقتدارگرایی، مساله ی هویت و یکپارچگی ملی و تجددطلبی بوده و در معماری با الهام از معماری دیکتاتورمآبانه ی نیوکلاسیک، تقلید از غرب، برآمدن کاربری های جدید جهت مدرنیزه کردن سیستم کار، سازماندهی فضایی نوین، نماهای الهام گرفته از عظمت معماری باستان، قرارگیری بناهای دولتی حول میدان که بر تمرکزگرایی و برون گرایی تاکید داشت، نمایان شده است.