بررسی روند تغییرات شاخص های نحو فضا برای فضاهای نیمه باز و تاثیر آن در راندمان عملکردی مسکن (خانه های سنتی و مدرن اصفهان)

فضاهای نیمه‎باز از گذشته تاکنون نقش فضای بینابینی برای فضاهای بسته و باز داشته و ضمن ارتباط درون و بیرون منجر به افزایش کیفیت عملکرد این فضاها در کنار یکدیگر شده است. متاسفانه در سیر تحول خانه های سنتی تا مدرن نقش فضاهای نیمه باز کم رنگ شده و اهمیت خود را در راندمان عملکردی مسکن از دست داده اند. لذا هدف پژوهش آن است که با شاخص های نحو فضا برای فضاهای نیمه باز، راندمان عملکردی آن ها را در این سیر تاریخی بررسی کند. شهر اصفهان با پیشینه تاریخی در زمینه مسکن به عنوان مورد مطالعاتی پژوهش انتخاب شد. سوال تحقیق این گونه است: مولفه های راندمان عملکردی و شاخص های نحو فضا برای فضاهای نیمه باز در خانه های اصفهان در طی ادوار چگونه تغییر کرده اند؟ به منظور بررسی نقش ایوان و تراس در خانه ها، 25 نمونه خانه سنتی متعلق به دوره صفویه، قاجاریه و پهلوی و 30 نمونه خانه متعلق به سی سال اخیر شهر اصفهان بر اساس تنوع فضای نیمه باز از نظر دسترسی، وسعت، ارتباطات و شکل انتخاب شدند. در نهایت ضمن حذف نمونه های مشابه، 9 نمونه سنتی و 14 نمونه مدرن انتخاب شد. نتایج نشان می دهد که فضای نیمه باز در دوره های صفوی به قاجار، طی سیر تکاملی، دارای افزایش در شاخص انتخاب، دسترسی بصری، آنتروپی و ارتباط بوده که منجر به افزایش راندمان عملکردی خانه ها شده و در دوره قاجار تا پهلوی تعداد شاخص های نزولی افزایش داشته و تنها شاخص انتخاب به دلیل نقش توزیع‎ کنندگی ایوان ها و آنتروپی به دلیل ساده تر شدن سازمان دهی فضایی در دوره پهلوی افزایش داشته اند. در دوره پهلوی تا مدرن، کاهش ابعاد فضاهای نیمه باز، کاهش دسترسی‎ها، عدم سازمان دهی مطلوب فضاها، ساخت‎و‎ساز در طبقات، منجر به کاهش شاخص‎های ارتباط، هم‎پیوندی، دسترسی ‎بصری شده‎اند و حتی افزایش شاخص کنترل نیز از کیفیت تراس های خصوصی مدرن کاسته و همه به‎نوعی منجر به کاهش راندمان عملکردی خانه‎ ها در دوره مدرن شده‎اند.