تبیین نقش قلمرو جغرافیایی در نحوه انعکاس مضامین در دیوارنگاره های بناهای مذهبی عصر قاجار

دوره حکومت قاجار از مهم ترین اعصار تحول هنر ایران، به خصوص در قالب دیوارنگاری است و دیوارنگاره های عامیانه بناهای مذهبی با مضامین متعدد دوران شکوفایی خود را سپری کرد. در قلمروی جغرافیایی شهرهای ایران، پیوند میان هنر با مذهب، فرهنگ و سیاست جامعه این عصر نمایان است. در جستار حاضر تلاش شده است عوامل موثر قلمروی جغرافیایی در نحوه انعکاس مضامین در آثار یاد شده عصر قاجار، شناسایی شود. نگارندگان در پی پاسخ گویی بدین پرسش ها هستند: عوامل موثر قلمرو جغرافیایی در نحوه انعکاس مضامین در دیوارنگاره های بناهای مذهبی عصر قاجار کدام اند؟ نحوه انعکاس مضامین شیعی در دیوارنگاره های بناهای مذهبی شهرهای مختلف عصر قاجار به چه صورت بوده است؟ پژوهش حاضر از حیث هدف، توسعه ای است و ازمنظر ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی و روش تجزیه و تحلیل کیفی بوده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که برخی از عوامل موثر قلمروی جغرافیایی در نحوه انعکاس مضامین دیوارنگاره ها مواردی همچون: وقایع تاریخی تعیین کننده (پناه آوردن خاندان پیامبر به مناطق کوهستانی از شر خلفای بغداد، حضور علویان زیدی و تشکیل حکومت آن ها در سال 250 ه‍.ق. حکومت سادات مرعشی شیعه مذهب در قرون 8 و 9 ه‍.ق. رسمی شدن مذهب شیعه در عصر صفوی، معماری مذهبی اسلامی- شیعی در ایران)، حمایت شاهزادگان از هنر شیعی در شهرهای مطرح، زیارت اماکن مذهبی با قرار گرفتن برخی شهرها بر سر راه زیارتی، تجلی باورهای عامیانه شهرهای مختلف بر دیوارنگاره ها، توجه و اهمیت به عنوان خاستگاه های هنر ایران باستان، تاثیر کتاب های چاپ سنگی و افزایش مبادلات و مراسلات تجاری و فرهنگی با دیگر ملل با قرار گرفتن برخی شهرها بر سر راه تجارتی را شامل می شود.