بعد موقعیت و نقش آن در مفهوم شناسی سوره توبه با تکیه بر نظریه نظم ژاک آگوستین برک

سوره توبه از تنوع موضوعی و به ظاهر از گسستگی و بی نظمی برخوردار است؛ اما بر اساس بعد موقعیت که همان مسایل جامعه شناختی و فرهنگ عصر نزول سوره است، فهم پذیر و دارای مفهومی منسجم با زبانی واضح است. بر اساس بعد موقعیت می توان به سبک های جاهلی از قبیل تکبر، عهدشکنی و جابجایی ماه های حرام توسط مشرکان پی برد که پیامد سبک های مزبور، نزول بخش اول سوره؛ از آیات 1 تا 38 می باشد که به معرفی این فرهنگ و زشتی های آن می پردازد. به همین دلیل خداوند و پیامبر (ص) از این فرهنگ اعلام برایت می جویند؛ متعاقبا بر مسلمانان و جامعه ی اسلامی نیز وظیفه است که به تبعیت از دوگانه (توحید، نبوت) از مشرکان برایت بجویند و به بهانه ی خویشاوندی، به مشرکان نزدیک نشوند. در اثنای نزول بخش دوم سوره (39-120)، به عهدشکنی های مداوم منافقان و مشکلاتی که برای پیامبر (ص) و جامعه ی اسلامی در پی داشته اند، اشارت رفت. سپس در تقابل با سبک جاهلی، با معرفی سبک دینی و ارزش های آن، از منافقان و مریض القلب ها می خواهد که به این سبک که آورده ی نظام توحیدی توسط نبی است پایبند باشند تا زمینه های هدایتی خود را برای رسیدن به نظام اخروی آماده سازند.