ساختار انگیزشی انسان اقتصادی با تاکید بر اندیشه های آیت الله مصباح یزدی*

برخی محققان اقتصاد اسلامی با بهره‌گیری از ایده فلسفی حب ذات، ساختار تک‌انگیزشی خودخواهانه برای فعالیت‌های اقتصادی انسان در نظر گرفته‌اند. در نگرش ایشان، انسان اقتصادی مسلمان به‌دنبال بیشینه‌سازی لذت دنیا و آخرت است. در این چارچوب انگیزه‌های دیگرخواهانه به انگیزه خودخواهی برگشت داده می‌شود. هرچند این دیدگاه به فیلسوفانی همچون علامه مصباح یزدی نسبت داده شده، ولی تبیین متفاوتی از دیدگاه ایشان نیز قابل ارایه است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی رابطه بین پذیرش حب ذات (خوددوستی) در دیدگاه علامه مصباح یزدی و تک‌انگیزشی بودن انسان اقتصادی می‌پردازیم. براساس یافته‌های مقاله، پذیرش حب ذات مستلزم این نیست که تنها انگیزه اصیل افراد از رفتار لذت یا نفع شخصی باشد. علامه مصباح‌یزدی در کنار حب ذات امیال اصیلی چون حب خداوند و حب دیگران را نیز می‌پذیرند. شواهدی در آثار علامه مصباح‌یزدی حاکی از این است که ایشان این سه انگیزه‎ را به صورت عرضی و نه طولی می‌پذیرند. این رویکرد زمینه پذیرش تنوع انگیزه‌های اصیل در انسان اقتصادی مسلمان شامل انگیزه‌های خودخواهانه، خداخواهانه ودیگرگرایانه را فراهم می‌کند. در نظر گرفتن ساختار چندانگیزشی برای فعالیت‌های اقتصادی می‌تواند نظریات اثباتی در اقتصاد اسلامی همچون نظریه رفتار خیرخواهانه را تحت تاثیر قرار دهد.