بررسی چالش ها و فرصت های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تحصیل کردگان افغانستانی مقیم ایران

ایران و افغانستان به عنوان دو کشور همسایه، متاثر از تحولات سیاسی- امنیتی، اقتصادی و فرهنگی- اجتماعی یکدیگر هستند. مهاجرت گسترده افغانستانی ها به ایران از اوایل دهه 1980 به دلیل تهاجم شوروی آغاز شد. نسل های اول مهاجرین افغانستانی عموما دغدغه امنیت، بقا، کار و زندگی روزمره داشتند، اما نسل های نوین مهاجرین دغدغه های اجتماعی، علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی بیشتری دارند. در همین راستا شاهد افزایش تمایل به تحصیل در میان آنان هستیم. به هر حال، این افراد چالش هایی را در زندگی خودشان تجربه می کنند و از فرصت هایی نیز برخوردار هستند. پژوهش حاضر به دنبال بررسی چالش ها و فرصت های تحصیل کردگان افغانستانی مقیم ایران است. زیرساخت نظری مورد استفاده سازه انگاری بوده است. برای نیل به این هدف از روش نظریه زمینه ای استفاده شده است و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، با 27 نفر از تحصیل کردگان افغانستانی مقیم ایران و 22 نفر از صاحب نظران مسایل مرتبط با مهاجرین افغانستانی مصاحبه انجام شده است. یافته ها نشان دهنده این است که تحصیل کردگان افغانستانی با چالش های فرهنگی-اجتماعی (محدودیت های تحصیلی، تجربه تحقیر و توهین، زیست توام با ترس به مثابه عاجز شدن، و تصویرسازی منفی)، اقتصادی (محدودیت های شغلی، ضعف اقتصادی، محدودیت های سرمایه گذاری) و سیاسی-امنیتی (تبعیض ساختاری، ناپایداری سیاست ها، قوانین ناکارآمد و قطبی سازی مهاجرین) مواجه هستند. در مقابل آنان دارای فرصت های فرهنگی - اجتماعی (بهره مندی تحصیلی، اشتراکات فرهنگی، مدارس خودگردان و  ایجاد شبکه های هماهنگی)، اقتصادی (سطح رفاهی ایران و بهره مندی از شغل های تعریف شده) و سیاسی - امنیتی (امنیت ایران و فرصت پناهنده شدن) هستند. این چالش ها و فرصت ها را باید در بستر تحولات سیاسی و نظام سیاست گذاری مهاجرتی ایرانی که پدیده ای چندلایه است، مورد تبیین قرار داد.