بررسی و تحلیل فلسفه نظری تاریخ از نگاه کسروی

مضامین و مسایل مرتبط با فلسفه نظری تاریخ قدمتی به اندازه حیات بشر دارد. ادیان و مکاتب فکری- فلسفی هر یک بسته به نوع مبانی هستی شناسی خود، نگاه خود را نسبت به کلیت تاریخ و حرکت آن بیان نموده اند. پاسخ گویی به سه سوال عمده فلسفه نظری تاریخ (محرک، مسیر، هدف) از جمله مسایل مورد توجه ادیان و مکاتب فلسفی است. هرچند کسروی از تفکر فلسفی و ماهیت آن روی گردان بود و توجه به آن را سبب تباهی انسان می دانست، اما رویکرد دینی او به سیر تاریخ جهان و برپا نمودن یک دستگاه فکری مستقل برای خود به نوعی او را نیز وادار به پاسخ گویی به سوالات اساسی فلسفه نظری تاریخ نمود. در مقاله حاضر تلاش بر این است تا پاسخ به سه سوال اصلی فلسفه نظری تاریخ را در تفکرات کسروی بیابد. این پژوهش که براساس شیوه پژوهش های تاریخی، توصیفی-تحلیلی و آثار کسروی انجام گرفته، نشان خواهد داد که با توجه به رویکرد دینی کسروی، محرک تاریخ از نگاه او نبرد میان ماهیت خیر و شر (جان و روان) انسان و نقش مشیت الهی در آوردن برانگیختگان است. از منظر او مسیر تاریخ در دو بعد ماهیت انسانی استکمالی و رو به پیشرفت است و هدف و غایت تاریخ پیوند علم و دین و باور به جهان دیگر در ادامه جهان فعلی محسوب می گردد.