ارزیابی کارایی فیلترهای زیستی مختلف در تصفیه زهاب کشاورزی

با توجه به مصارف بالای آب در کشاورزی، سالانه حجم قابل توجهی زهاب تولید می شود. در حال حاضر حجم قابل توجهی از زهاب (فقط بالغ بر سه میلیارد متر مکعب در خوزستان) بدون استفاده سودمند وارد محیط شده و آلودگی منابع آب و خاک را در پی دارد. با توجه به بحران آب در کشور، حفاظت کیفی از منابع آب و استفاده از منابع آب نامتعارف، به ویژه مدیریت کیفی زهاب و استفاده از آنها در کشاورزی و محیط زیست به عنوان امری ضروری مطرح می باشد.

این تحقیق در استان خوزستان و در بهار و تابستان سال 1399 با استفاده از زهاب کشت و صنعت میرزا کوچک خان و امیرکبیر انجام شد. این تحقیق برای ارزیابی کارایی فیلترهای زیستی با جنس بسترهای مختلف برای تصفیه زهاب های کشاورزی خوزستان با هدف کاهش آلودگی منابع پذیرنده و همچنین استفاده مجدد در کشاورزی اجرا گردید. در این تحقیق تاثیر چهار جنس مختلف فیلتر زیستی شامل خاک اره، ساقه پنبه، کاه و کلش گندم و پوسته برنج به عنوان عامل اصلی و سه زمان مانده 2، 5 و 10 روز به عنوان عامل فرعی موردبررسی قرار گرفت. فاکتورهای کیفی مورد پایش شامل pH، کدورت، EC (به عنوان شاخص شوری)، ازت کل، فسفر کل و BOD بود.

نتایج تجزیه واریانس نشان می دهد که بین تیمارهای مختلف از نظر پارامترهای موردمطالعه، به غیر از pH، برای باقی فاکتورها در سطح یک درصد اختلاف معنی داری وجود دارد. بر اساس نتایج حاصله، بیشترین میانگین پالایش فاکتورهای کیفی مورد تحقیق بر اساس جنس فیلتر برای کدورت معادل 87/37 درصد و مربوط به تیمار ساقه پنبه است. برای EC، ازت کل، فسفر کل و BOD به ترتیب معادل 23/9،60/49، 50/46 و 97/59 درصد و مربوط به تیمار خاک اره می باشد. بر اساس نتایج حاصل میانگین بیشترین درصد کاهش آلودگی برای فاکتورهای موردبررسی مربوط به زمان ماند 10 روزه بوده که برای کدورت، EC، ازت کل، فسفر کل و BOD به ترتیب معادل 79/56، 97/12، 51/66، 49/53 و 20/80 درصد می باشد.

توجه به نتایج حاکی از عملکرد نسبتا بهتر تیمار خاک اره در مقایسه با سایر تیمارها می باشد. این موضوع با توجه به وجود و فراوانی این ماده در سطح کشور از نظر امکان استفاده از آن حایز اهمیت می باشد. توجه به اثر زمان ماند هیدرولیکی، نسبت مستقیم راندمان با زمان ماند را نشان می دهد. ولی افزایش راندمان از زمان ماند 2 روز تا 5 روز (سه روز) معنی دارتر از افزایش زمان ماند از 5 روز به 10 روز (5 روز افزایش) می باشد؛ که این موضوع با توجه به غلظت آلاینده های موجود در زهاب، می تواند به عنوان عامل مهمی در انتخاب زمان ماند محسوب شود. بر این اساس، برای فاکتورهای موردبررسی فیلتر خاک اره و زمان ماند 5 روزه به واسطه عملکرد مناسب و اقتصادی تر بودن از نظر حجم و ابعاد سیستم توصیه می گردد