واکاوی سند برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به منظور دستیابی به توسعه پایدار سازگار کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست

توسعه از حدود سال 1327 تحت عنوان «دخالت مدیریت شده» و توسعه پایدار از حدود سال 1374 به هدف «تداوم اقدامات مدیریت شده با نگاه به آینده»، محور برنامه های کشور بوده است. علی رغم تجربه یازده برنامه بلندمدت در این فرآیند، کشور همچنان با چالش بزرگ عدم تحقق اهداف توسعه ای قانون برنامه بر اساس سندهای مصوب مواجه بوده است. پژوهش حاضر به روش مطالعات مروری و فراتحلیلی با واکاوی قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1396-1400) با تمرکز بر بخش منابع طبیعی انجام شد. به دلیل ارتباط تنگاتنگ بخش کشاورزی و اثرگذاری آن بر محیط زیست، ارتباط بین هر سه بخش به طور تلفیقی در یک ساختار دیده شد. نتایج بررسی قانون سند ششم کشور در بخش های منابع طبیعی، محیط زیست و کشاورزی نشان از وجود شکاف جدی در تدوین قانون برنامه و اجرای آن دارد که به فقدان وجود نظام برنامه ریزی مطلوب، هماهنگ و بهینه و عدم ارتباط منسجم و نهادینه بین برنامه ریزی، سیاست گذاری و بودجه ریزی مربوط است. مجموعه ای از احکام کلی، اهداف آرمانی و موضوع های متعدد و متنوع در برنامه ها و عدم تعیین دقیق منابع مورد نیاز و قابل دستیابی در کنار سایر ترکیب های برنامه های توسعه منجر به عدم دستیابی به اهداف مد نظر برنامه های توسعه کشور در این خصوص شده است که نشان از تضاد جدی در نگاه پایدار به منابع طبیعی همسو با بخش کشاورزی و محیط زیست دارد. بنابراین لازم است تغییر جدی در دیدگاه درمان محوری برنامه ریزی های توسعه صورت پذیرفته و به جای آن از نگاه سیستماتیک پیشگیری محور و پیش بینی محور در فرآیند برنامه ریزی بهره گرفته شود.