نقد و بررسی اشکالات وارد بر نگرش علامه طباطبایی در تفسیر خزائن الهی

تفاسیر مختلف از واژه «خزاین» در آیه شریفه «و إن من شی‏ء إلا عندنا خزاینه و ما ننزله إلا بقدر معلوم» (حجر: 21) سبب تشتت آرای مفسران در این زمینه گردیده است. از جمله اندیشمندانی که به تبیین این آیه همت گماشته اند، علامه طباطبایی است که با صبغه فلسفی می کوشد ضمن توجه به معنای ظاهری آیه و با تکیه بر اصول فلسفی همچون تشکیک وجود، تفسیری متناسب با آموزه های دینی برای خزاین الهی ارایه دهد. برخی از پژوهشگران بر تفسیر فلسفی ایشان از خزاین اشکالات متعددی را وارد کرده اند که گاه ناشی از بدفهمی از عبارات ایشان است. نوشتار حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی، ضمن مروری بر رویکرد تفسیری علامه طباطبایی در آیه مذکور، به نقد و ارزیابی اشکال های مطرح شده به تفسیر ایشان می پردازد. بررسی ها بیانگر آن است که علامه با درنظرگرفتن مراتبی در عالم وجود، می کوشد تحلیلی وجودی از این آیه برای نزول فیض و رحمت الهی در مراتب مختلف هستی ارایه دهد؛ از این رو موجودات محدود و مقدر که در ابتدای امر همان امور جسمانی اند، پیش از نزول و ظهور در عالم ماده، حقایقی ورای این عالم دارند که خزاین نامیده شده و متعلق به عالم امرند. این خزاین چون قبل از تنزل و تقدرند، محدود به حد و قدر مادی نیستند؛ اگرچه محدود به حد معلولیت (قدر امکانی) اند